Hành trình của những người xóa mù chữ vùng cao

Tận tâm với hành trình xóa mù chữ

Trong hành trình xóa mù chữ cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đội ngũ thầy cô giáo là những "người giữ lửa" bền bỉ nhất. Không quản đường xa, không ngại những lớp học chỉ có ít học viên lớn tuổi, bằng sự tận tụy, lòng yêu nghề và tình thương dành cho bà con, họ vẫn miệt mài thắp sáng từng con chữ ở những nơi tưởng chừng rất xa lạ với chuyện học hành.

Cô Nguyễn Thị Thanh Hải, giáo viên Trường PTDTBT Tiểu học Nàn Sán, được giao phụ trách một lớp xóa mù chữ của xã Si Ma Ca (tỉnh Lào Cai) kể: Là xã vùng cao đặc biệt khó khăn, địa hình nhiều núi đá, nên công tác tổng hợp, phát hiện, vận động học viên tham gia các lớp xóa mù chữ ban đầu gặp rất nhiều khó khăn.

Việc vận động người dân tham gia lớp học xóa mù chữ ở giai đoạn đầu rất khó, vì phần lớn người mù chữ đang ở tuổi lao động, nên họ phải ưu tiên thời gian cho việc làm để mưu sinh. Nhiều người tuy có hộ khẩu tại địa phương nhưng thường xuyên đi xa để làm ăn, khó sắp xếp thời gian đi học.

Mặt khác, học viên ban đầu có tâm lý tự ti, e ngại khi đi học, bởi họ đều đã lớn tuổi. Theo thống kê, các lớp xóa mù chữ được tổ chức ở Si Ma Cai, học viên phần đa đều ở độ tuổi từ 45 đến 55 tuổi. Có những người nói không sõi tiếng Kinh, thậm chí trước khi được học xóa mù chữ có học viên không biết tiếng Kinh.

Với đặc thù về văn hóa sống rất riêng của người đồng bào thiểu số, đặc biệt người dân tộc Mông, người phụ nữ trong gia đình là người phải gánh vác rất nhiều công việc. Chính vì vậy, vận động được họ tham gia lớp học xóa mù chữ đồng nghĩa với việc phải vận động được sự đồng ý của chồng, con... thậm chí cả đại gia đình.

Nói về đặc thù hoạt động xóa mù chữ ở Si Ma Cai, cô Hải cho rằng việc dạy chữ ở đây phải để sau, bởi ban đầu phải dạy tiếng Việt cho học viên trước, rồi dần dần tương ứng với từng học viên, mình vừa dạy tiếng Việt vừa dạy chữ.

Lớp của cô Hải có 20 học viên, 100% là người ở tuổi trung niên và cao tuổi dân tộc Mông, mà tiếng Mông các thầy, cô không thông thạo. Vì vậy, các thầy, cô phải nhờ nhiều học viên trong lớp vừa học, vừa là phiên dịch viên cho học viên khác.

“Ban đầu các bác ngại, không nói, không viết đâu. Về sau mình cứ nhiệt tình vừa dạy vừa vui vẻ gợi những câu chuyện trong bản, rồi dần mình đọc học viên cũng đọc theo, hợp tác với mình”, cô Hải chia sẻ.

Với quyết tâm xóa mù chữ cho người dân, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, thời gian qua, xã Tà Tổng (tỉnh Lai Châu) đã tích cực phối hợp với các trường học để điều tra, rà soát những người còn chưa biết chữ theo từng độ tuổi. Từ đó, mở các lớp xóa mù ngay tại điểm bản để giúp người dân nâng cao dân trí, trình độ hiểu biết.

Tại điểm trường bản Ngà Chồ, sau một ngày làm nương, lớp học xóa mù chữ thường bắt đầu với tiếng đánh vần. Năm học này, lớp xóa mù chữ bản Ngà Chồ có 19 học viên. Hàng đêm, vượt qua những con đường ngoằn ngoèo đến lớp sau một ngày lao động vất vả, ai cũng mong ước: biết đọc, biết viết.

Khi được hỏi lý do tham dự các lớp này, anh Giàng A Pó, một học viên chia sẻ: Gần một năm qua, nhờ các thầy, cô giáo, chúng tôi đi chợ mua bán dễ dàng hơn, biết đọc sách, đọc báo. Nguyện vọng của các học viên không dừng lại ở biết chữ mà còn phải sử dụng thành thạo, nâng cao hiểu biết để có cơ hội thoát nghèo.

Bà Liễu Thị Phương - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ba Sơn (xã Ba Sơn, Lạng Sơn) - cho biết: Việc vận động người dân đi học xóa mù chữ không hề đơn giản, bởi nhiều bà con trong thôn bản còn ngại ngùng, sợ bị chê cười. Vì vậy, nhà trường phải dựa vào đội ngũ già làng, trưởng bản, người uy tín, bí thư chi bộ… để thuyết phục từng hộ gia đình, tạo sự tin tưởng trước khi mở lớp.

Khó khăn lớn nhất, theo bà Phương, là 100% học viên đều là người dân tộc thiểu số, khả năng nghe - nói tiếng Việt hạn chế, phát âm khó, tiếp thu chậm. Việc dạy viết chính tả vì thế mất rất nhiều thời gian và công sức.

Trong khi người học được thụ hưởng các chính sách hỗ trợ của Chương trình Mục tiêu Quốc gia, giáo viên lại chịu áp lực không nhỏ: dạy hai buổi/ngày, buổi tối tiếp tục đứng lớp xóa mù chữ, soạn bài như chương trình tiểu học; chưa kể nhiều cô phải đi - về hàng trăm cây số vì nhà xa, con nhỏ, không thể ở lại trường.

Bà Liễu Thị Phương bày tỏ mong muốn có những chính sách đãi ngộ tốt hơn cho giáo viên trực tiếp dạy xóa mù chữ, để họ yên tâm gắn bó với công việc đầy ý nghĩa nhưng còn quá nhiều vất vả này. Khi mỗi lớp học được duy trì, mỗi học viên biết đọc, biết viết, là một bước tiến nhỏ nhưng bền bỉ để rút ngắn khoảng cách và tạo nền tảng vững chắc cho sự đổi thay ở vùng biên, vùng núi.