Mở rộng thị trường - chiến lược thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu Việt Nam

Theo số liệu của Cục Thống kê, thương mại Việt Nam đang có sự phục hồi rõ nét, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 11 tháng năm 2025 đạt 839,75 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ; xuất khẩu tăng 16,1%; xuất siêu đạt 20,53 tỷ USD. Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất với 138,6 tỷ USD, trong khi Trung Quốc vẫn là nguồn cung chủ đạo với 167,5 tỷ USD.

Theo dự báo của WTO, tốc độ tăng trưởng thương mại toàn cầu trong năm 2025 chỉ đạt 0,9%, mức thấp hiếm thấy. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách đối với Việt Nam về mở rộng không gian xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống đang chịu tác động từ căng thẳng thương mại, quy định xanh và hàng rào kỹ thuật ngày càng chặt.

Trong các khu vực giàu tiềm năng, Trung Đông được đánh giá là “vùng tăng trưởng mới” khi mỗi năm nhập khẩu hơn 1.200 tỷ USD và phụ thuộc lớn vào nguồn hàng thực phẩm, nông sản, thủy sản, đồ gỗ, hàng tiêu dùng. Nhiều hệ thống bán lẻ lớn như: Lulu Hypermarket, Choithrams, Al Othaim Markets hay Citi Hypermarkets đã tăng cường tìm kiếm nguồn hàng chất lượng cao từ Việt Nam. Chuỗi sự kiện “Vietnam International Sourcing” tại TP. Hồ Chí Minh thời gian gần đây đóng vai trò cầu nối hiệu quả, giúp doanh nghiệp tiếp cận trực tiếp các tập đoàn phân phối của khu vực, tạo cơ hội ký kết hợp đồng dài hạn.

Mở rộng và đa dạng hóa thị trường là một trong những chiến lược quan trọng giúp Việt Nam duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu trong thời gian tới

Bên cạnh đó, Đông Âu cũng trở thành điểm đến triển vọng nhờ yêu cầu tiêu chuẩn phù hợp năng lực sản xuất của doanh nghiệp Việt. Tại Belarus, nhu cầu nhập khẩu thực phẩm, đồ gia dụng, dệt may và hàng tiêu dùng tăng mạnh. Thị trường này còn có lợi thế lớn khi đóng vai trò trung chuyển vào Liên minh Kinh tế Á - Âu, mở đường cho hàng Việt tiếp cận sâu hơn. Hungary và Bulgaria ghi nhận nhu cầu gia tăng đối với thực phẩm, đồ uống, dinh dưỡng, sản phẩm gia dụng - những nhóm hàng Việt có lợi thế. Nếu khai thác hiệu quả các đầu mối nhập khẩu, doanh nghiệp có thể mở rộng hiện diện tại khu vực Trung - Đông Âu và Balkan, nơi cạnh tranh không quá khốc liệt và biên độ giá ổn định.

Tuy nhiên, để chiến lược đa dạng hóa phát huy hiệu quả, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường và truy xuất nguồn gốc. Theo Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương), mạng lưới 17 FTA với hơn 60 quốc gia đã tạo nền tảng thuận lợi cho xuất khẩu, góp phần giúp kim ngạch xuất khẩu 11 tháng tăng 17,2% và xuất siêu 20,53 tỷ USD. Dù vậy, nhiều ngành chế biến - chế tạo chủ lực vẫn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu, làm giảm khả năng đáp ứng đơn hàng lớn và chịu sức ép từ các biện pháp phòng vệ thương mại như thuế chống bán phá giá, yêu cầu siết chặt quy tắc xuất xứ.

Do đó, doanh nghiệp được khuyến nghị đầu tư mạnh mẽ hơn vào đổi mới công nghệ, chế biến sâu, minh bạch hóa chuỗi cung ứng bằng giải pháp số như blockchain, phát triển sản phẩm xanh và cải tiến bao bì. Đây là chìa khóa để nâng cao sức cạnh tranh tại các thị trường mới nổi vốn ngày càng ưu tiên tiêu chí bền vững.

Về phía cơ quan quản lý, Bộ Công Thương đang đẩy mạnh chiến lược mở rộng thị trường sang Ấn Độ, Nga, Trung Đông, Mỹ Latinh…, đồng thời thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ nhằm giảm phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu. Các chương trình cung cấp thông tin thị trường, kết nối giao thương, hội chợ quốc tế được xây dựng theo hướng thực chất hơn; song song đó, nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm nguy cơ phòng vệ thương mại tại các thị trường trọng điểm.

Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Vũ Bá Phú cho biết, dù Việt Nam đã ký kết 17 FTA, nhưng tỷ trọng hàng Việt tại nhiều thị trường lớn vẫn còn khá nhỏ. Vì vậy, mục tiêu xúc tiến thương mại thời gian tới sẽ tập trung vào Mỹ, EU, Canada, Trung Quốc, Trung Đông…, đồng thời tăng kết nối với thị trường mới nổi như Nam Á, UAE, châu Phi, Mexico. Bên cạnh đó, mô hình trung tâm xúc tiến thương mại địa phương sẽ được chuẩn hóa và liên thông nhằm hỗ trợ doanh nghiệp khai thác hiệu quả hơn các FTA.

Cùng với việc thực thi CPTPP, EVFTA, UKVFTA hay RCEP, chiến lược mở rộng thị trường và nâng cao chất lượng sản phẩm sẽ giúp Việt Nam củng cố vững chắc nền tảng xuất khẩu, duy trì đà tăng trưởng trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động phức tạp.