Nhiều lo ngại khi nợ toàn cầu lập kỷ lục mới

Nợ toàn cầu tăng mạnh dù chi phí vay đắt đỏ hơn

Theo dữ liệu của  Viện Tài chính quốc tế (IIF), công bố hôm 22-2, các chính phủ và giới doanh nghiệp và hộ gia đình trên toàn cầu vay thêm 15.000 tỉ đô la Mỹ trong năm 2023. Con số này khiến tổng nợ toàn cầu tăng lên mức cao kỷ lục 313.000 tỉ đô la, cao hơn khoảng 100.000 tỉ đô la so với 10 năm trước.

Riêng nợ của các chính phủ tăng lên mức 89.900 tỉ đô la, từ mức 71.000 tỉ đô la trước đại dịch và dưới 33.000 tỉ đô la trước cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008.

“Khoảng 55% mức tăng thêm của nợ toàn cầu trong năm ngoái đến từ các thị trường trưởng thành, chủ yếu là Mỹ, Pháp, Đức”, IIF cho biết.

Năm ngoái, lãi suất tăng mạnh ở hầu hết các nước trên thế giới khiến chi phí trả các khoản nợ này tăng đáng kể. Jan Friederich, người đứng đầu bộ phận xếp hạng nợ công ở châu Âu, Trung Đông và châu Phi của Fitch Ratings cho biết, chi phí vay cao hơn đánh dấu sự thay đổi đáng chú ý từ môi trường lãi suất cực thấp.

Phát biểu tại sự kiện công bố báo cáo giám sát nợ toàn cầu của IIF, Friederich ghi nhận, chi phí lãi vay trung bình so với nguồn thu của các chính phủ đang có xu hướng tăng, đặc biệt đối với các nước giàu có mức nợ lớn.

Đối với các chính phủ ở Tây Âu và Bắc Mỹ, các khoản thanh toán lãi vay đang trên đà tăng từ mức trung bình 3,2% của nguồn thu vào năm ngoái lên 4,1% vào năm 2025. Mức tăng này đang gây ra sự lo lắng ở Mỹ, nơi nợ công đạt mức kỷ lục 34.000 tỉ đô la hồi tháng 1.

Trước đây, mức nợ phình to của Mỹ không gây nhiều lo ngại vì đồng đô la Mỹ là đồng tiền dự trữ toàn cầu, trái phiếu của chính phủ của Mỹ luôn có thanh khoản tốt. Nhưng những biến động kinh tế trên quy mô toàn cầu hiện nay thì đây cũng là vấn đề đáng lo ngại.

Hiện nhu cầu vay của các chính phủ ngày càng tăng, đặc biệt ở các thị trường mới nổi. Trong tháng 1, Saudi Arabia, Mexico, Hungary, Romania và một loạt nước khác thực hiện một số đợt phát hành trái phiếu quốc tế lớn, với trị giá kỷ lục 47 tỉ đô la Mỹ.

Gánh nặng nợ gia tăng nếu lãi suất “neo” cao

Trong báo cáo giám sát nợ toàn cầu, IIF cảnh báo, gánh nặng chi phí trả nợ sẽ gia tăng khi lãi suất duy trì ở mức cao trong thời gian dài hơn dự kiến mặc dù nền kinh tế toàn cầu nhìn chung đã chống đỡ khá tốt. Dù tốc độ tăng trưởng vẫn dưới mức tiềm năng và chi phí lãi vay tăng cao, nền kinh tế toàn cầu đang chứng tỏ khả năng chống chịu trước sự biến động mạnh của chi phí vay.

Báo cáo này cũng nhấn mạnh, tình trạng chặt chẽ của Mỹ về lãi suất điều hành và đồng đô la có thể làm tăng thêm sự biến động của thị trường. Điều này dẫn đến các điều kiện vay vốn thắt chắt hơn với các nước phụ thuộc tương đối cao vào vay nợ  bên ngoài. Các thị trường tài chính hiện kỳ vọng các ngân hàng trung ương lớn ở phương Tây sẽ bắt đầu giảm lãi suất trong năm nay khi lạm phát hạ nhiệt.

IIF dự báo, giá cả có thể tăng trở lại do căng thẳng thương mại leo thang hoặc kinh tế tăng trưởng mạnh hơn nhờ áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo hay giá năng lượng cao hơn. Nếu điều này xảy ra, lãi suất sẽ vẫn duy trì ở mức cao, tác động tiêu cực đến triển vọng của thị trường nợ toàn cầu thông qua chi phí vay cao hơn.

“Sự phân mảnh địa kinh tế ngày càng sâu sắc, xung đột địa chính trị và chủ nghĩa bảo hộ thương mại gia tăng có thể dẫn đến những thay đổi đột ngột hơn trong dự báo rủi ro toàn cầu. Bất kỳ sự leo thang nào của những vấn đề này đều có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tổn thương về nợ”,  IIF cho biết.

Tỷ lệ nợ trên GDP toàn cầu giảm xuống dưới mức 330% vào năm ngoái, so với mức đỉnh hơn 360% vào năm 2021. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn đang tăng lên ở các nền kinh tế mới nổi gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Nga, Nam Phi và Argentina.

Kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, mức tăng thêm nợ công của Trung Quốc tương đương 25% GDP. Trong khi đó, nợ hộ gia đình và doanh nghiệp ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới cũng tăng mạnh.

Điều đó có nghĩa là Trung Quốc đang tiến gần đến chuẩn vay nợ của các nước giàu ngay cả khi nước này vẫn là một quốc gia có thu nhập trung bình. Với tốc độ tăng trưởng đang chậm lại, khủng hoảng bất động sản kéo dài và dân số sụt giảm thì gánh nặng nợ nần của Trung Quốc có nguy cơ trở thành mối đe dọa kinh tế nghiêm trọng.

Jan Friederich cho biết, Fitch Ratings đang chú ý những điểm yếu của Trung Quốc. Trong đó, xu hướng tăng trưởng chậm lại, nỗ lực ổn định nền kinh tế của chính phủ Trung Quốc không đủ mức độ hiệu quả. Điều này đáng lo ngại hơn trong bối cảnh nước này gặp các vấn đề về bất động sản và sử dụng đòn bẩy nợ tương đối cao.