Tiêm phòng đầy đủ để phòng chống bệnh dại

Tại hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Vũ Thượng, Phó Viện trưởng Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh cho biết dù đã có vaccine và nhiều chương trình can thiệp, bệnh dại vẫn diễn biến phức tạp tại khu vực phía Nam.

"Điều đáng nói là phần lớn nguyên nhân không nằm ở thiếu vaccine hay chi phí tiêm phòng, mà ở sự chủ quan của người dân. Trên 90% trường hợp tử vong có liên quan đến việc cho rằng chó nhà cắn thì không sao, hoặc tin vào phương pháp dân gian như hút nọc, đắp lá", ông Nguyễn Vũ Thượng nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Vũ Thượng, những "lỗ hổng" trong truyền thông vẫn tồn tại nhiều năm qua, đặc biệt là tại vùng sâu, vùng xa - nơi đa số ca tử vong do bệnh dại xảy ra. Đây cũng là vấn đề ông đặt ra và mong muốn hội thảo có nhiều ý kiến góp ý để khắc phục những tồn tại trong công tác phòng, chống bệnh dại.

Bác sĩ Lương Chính Thiên, Phó Trưởng khoa Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh (HCDC) đã tham luận về tình hình bệnh dại tại khu vực 3 của Thành phố (địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ) giai đoạn 2022 - 2025. Theo đó, khu vực này liên tục ghi nhận các ổ dịch dại và nghi dại trên chó, mèo; trong đó riêng huyện Long Đất cũ có đến 4 ổ dịch. Đáng chú ý, khu vực này đã ghi nhận 6 ca tử vong do bệnh dại.

Theo bác sĩ Lương Chính Thiên, 100% trường hợp tử vong đều không tiêm phòng dù có chỉ định. Nhiều bệnh nhân tin vào mẹo dân gian hoặc nghĩ rằng "chó nhà thì không thể bị dại". Nhóm tử vong chủ yếu là nam giới (66,7%), độ tuổi lao động.

Các lực lượng y tế tại địa phương đã kích hoạt giám sát dịch tễ theo 3 nguồn: Trạm y tế xã, cơ sở y tế tư nhân và cơ quan thú y. Khi ghi nhận ca phơi nhiễm, ngành Y tế sẽ phối hợp với thú y điều tra động vật nghi dại, thống kê đàn chó, mèo, tiêm phòng bổ sung và đảm bảo 100% người phơi nhiễm được tiêm vaccine, huyết thanh đúng phác đồ.

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh, dù công tác truyền thông đã được mở rộng trên truyền hình, mạng xã hội, infographic, loa phát thanh… nhưng nhận thức người dân vẫn hạn chế. Thói quen thả rông chó, mèo phổ biến. Nhiều nơi, nhân viên y tế cơ sở còn thiếu kỹ năng giám sát dẫn đến tình trạng phát hiện chậm ổ dịch.

Ông Nguyễn Hữu Thiết, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, Thành phố đang triển khai kế hoạch toàn diện nhằm xây dựng vùng an toàn bệnh dại và hướng đến mục tiêu không còn ca tử vong do bệnh dại vào năm 2030.

Trong giai đoạn 2022 - 2025, Thành phố Hồ Chí Minh (trước khi sáp nhập mở rộng địa giới) đạt tỷ lệ tiêm phòng cao, từ 97.000 - 156.500 con chó mèo/năm, tương đương trên 88% tổng đàn và đã được Cục Thú y công nhận là vùng an toàn dịch bệnh dại. Tuy nhiên năm 2025, Thành phố vẫn ghi nhận một trường hợp chó dương tính với virus gây bệnh do động vật mang từ tỉnh khác vào. Điều này cho thấy nguy cơ xâm nhập dịch bệnh luôn tồn tại. Sau khi Thành phố mở rộng địa giới và dân số đạt 13,7 triệu người, tổng đàn chó, mèo dự kiến tăng lên hơn 310.000 con. Điều này đòi hỏi một chương trình phòng, chống thống nhất, bao phủ toàn địa bàn.

Ông Nguyễn Hữu Thiết cho biết thêm, trước thực trạng này, Thành phố đã đặt mục tiêu quản lý trên 90% hộ nuôi chó, mèo; tỷ lệ tiêm phòng trên 90% tổng đàn. Cùng với đó, 100% xã, phường được giám sát trường hợp nghi mắc bệnh; xây dựng 20 đơn vị an toàn dịch bệnh vào năm 2026 và đạt 60 đơn vị vào năm 2030.

Để đạt các mục tiêu trên, Thành phố triển khai nhiều giải pháp như: Hỗ trợ 100% kinh phí vaccine và công tiêm phòng tại 54 xã, đặc khu; ứng dụng phần mềm quản lý chó mèo để người dân tự khai báo, lực lượng cơ sở kiểm soát dữ liệu theo thời gian thực; tổ chức chiến dịch tiêm phòng đồng loạt hằng năm, kết hợp lấy khoảng 3.500 mẫu huyết thanh/năm để đánh giá hiệu lực miễn dịch. Cùng với đó, Thành phố hướng tới truyền thông đa dạng như: Trên các loa lưu động, lồng ghép vào các chương trình tại trường học, băng rôn, bản tin song ngữ Việt - Hoa - Anh, các chương trình cao điểm vào tháng 9. Địa phương thành lập tổ phản ứng nhanh thú y - y tế - chính quyền để xử lý ổ dịch nghi ngờ và kiểm soát vận chuyển động vật không rõ nguồn gốc vào Thành phố.

Tiến sĩ Mgaywa Magafu, Chuyên gia Y tế công cộng, Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho biết, bệnh dại vẫn là một trong những bệnh truyền nhiễm gây tử vong cao nhất hiện nay, nhưng lại hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu người dân được tiếp cận thông tin đúng và dịch vụ y tế kịp thời. Tiến sĩ nhấn mạnh, không thể loại trừ bệnh dại nếu chỉ tập trung vào phía y tế. Đây là bệnh liên quan trực tiếp đến động vật, cộng đồng và môi trường; vì vậy, phải có sự phối hợp liên ngành mới có thể kiểm soát được.

Tại phiên thảo luận, các chuyên gia thống nhất, việc kiểm soát bệnh dại không thể chỉ trông chờ vào hệ thống y tế hay thú y, mà phải là nỗ lực tổng hợp từ chính quyền, người dân và cộng đồng. Trong bối cảnh virus dại vẫn lưu hành rộng trên động vật nuôi và hoang dã, giải pháp then chốt vẫn là tiêm phòng đầy đủ, giám sát chủ động, kiểm soát vận chuyển động vật và nâng cao nhận thức cộng đồng./.

Hoàng Nhị