Đừng 'biến' tình yêu con thành áp lực học tập

Quy định này không chỉ thu hút sự quan tâm của dư luận, mà còn gợi lên nhiều tranh luận trong phụ huynh, các chuyên gia giáo dục về ranh giới giữa kỳ vọng chính đáng và áp lực học tập thái quá trong mỗi gia đình.

Xử phạt hành vi cưỡng ép học tập quá sức

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 282/2025/NĐ-CP (Nghị định 282) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội và bạo lực gia đình. Theo đó, hành vi cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức sẽ bị phạt từ 5 đến 10 triệu đồng.

Là mẹ của ba con, chị Nguyễn Thị Xoa (tổ 15, phường Vĩnh Hưng, Hà Nội) cho rằng, quy định này cần thiết và kịp thời, giúp hạn chế tình trạng phụ huynh gây áp lực thái quá với con cái trong học tập. Bố mẹ nào cũng thương con và muốn con học giỏi, nhưng yêu thương sai cách có thể khiến con căng thẳng, lo âu, thậm chí sợ hãi.

“Nghị định 282 có hiệu lực và có khung pháp lý rõ ràng, phụ huynh sẽ ý thức hơn trong việc để con phát triển tự nhiên”. Chia sẻ điều này, chị Nguyễn Thị Xoa nhận định, hiện nhiều phụ huynh đặt nặng điểm số, bằng cấp. Thành công có thể đến từ nhiều con đường khác nhau, điều quan trọng là giúp con tìm ra điều phù hợp với năng lực, sở trường của mình. “Tôi tin, quy định mới là “hồi chuông cảnh tỉnh” để phụ huynh tự soi lại hành trình nuôi dạy con cái”, chị Xoa bộc bạch.

Theo PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT, Nghị định 282 là một động thái cần thiết, giúp phụ huynh nhìn lại cách nuôi dạy con, nhất là trong bối cảnh nhiều cha mẹ vẫn có thói quen so sánh con mình với “con nhà người ta”. Tuy nhiên, ông cho rằng quy định này có cả mặt tích cực lẫn những điểm cần cân nhắc.

Điều quan trọng không chỉ là xử phạt, mà là làm sao để phụ huynh tự nhận thức, đồng thuận và tự nguyện thay đổi. “Cần giúp cha mẹ hiểu rõ khi nào hành vi của mình trở thành ép buộc con học tập quá mức, bởi chỉ khi xuất phát từ nhận thức đúng, việc giáo dục con cái mới đạt hiệu quả bền vững”, PGS.TS Trần Xuân Nhĩ nhấn mạnh.

“3 cùng” để con học tập, phát triển lành mạnh

Thấu hiểu tâm lý “muốn điều tốt nhất cho con” của phụ huynh, bà Nguyễn Thị Việt Nga - đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng cho rằng, quy định tại Nghị định 282 về xử phạt hành vi cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức là lời nhắc nhở đúng lúc. Thực tiễn giám sát và tiếp xúc cử tri cho thấy, ngày càng nhiều trẻ rơi vào tình trạng rối loạn lo âu, trầm cảm, hành vi tiêu cực do gánh nặng thành tích và kỳ vọng quá mức từ cha mẹ.

“Mục tiêu của giáo dục là phát triển toàn diện cả kỹ năng, nhân cách và sức khỏe tinh thần. Gia đình có quyền kỳ vọng, nhưng đừng thay con quyết định mọi thứ, đừng đo tình yêu bằng số giờ học thêm”, bà Nga nhấn mạnh.

Đại biểu đoàn TP Hải Phòng đề nghị phụ huynh thực hành “3 cùng”: Cùng đặt mục tiêu thực tế, cùng lập kế hoạch học và nghỉ, cùng phối hợp với nhà trường khi nhận thấy con quá tải.

Cha mẹ nên tạo “vòng an toàn” cho con, mỗi ngày dành 60-90 phút vận động, giải trí, ngủ đủ giấc theo khuyến nghị y tế, cuối tuần có hoạt động gắn kết gia đình. Khi con học sút, thay vì tăng lớp học, phụ huynh cần tìm nguyên nhân gốc rễ như kỹ năng học, tâm lý hay mối quan hệ bạn bè; nếu cần, nên tham khảo ý kiến chuyên gia tâm lý học đường.

Theo bà Nga, nhà trường cần chủ động cảnh báo phụ huynh khi học sinh có biểu hiện quá tải. Chính quyền cơ sở, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên nên thiết lập các kênh tư vấn miễn phí hỗ trợ cha mẹ. “Chính sách chỉ là lan can, còn tay lái nằm ở mỗi gia đình. Khi phụ huynh thay đổi cách đồng hành, Nghị định sẽ không cần ‘ra tay’, bởi mục tiêu cuối cùng là phòng ngừa bạo lực tinh thần ngay từ trong nếp nhà”, bà Nga nói.

Ủng hộ quy định này vì ba lý do chính, bà Nga chia sẻ: Thứ nhất, Nghị định 282 khẳng định “lợi ích tốt nhất của trẻ em” là nguyên tắc tối cao; việc học phải đi cùng sức khỏe thể chất, tinh thần và quyền được nghỉ ngơi, vui chơi - những giá trị đã được hiến định và luật hóa.

Thứ hai, chế tài phạt từ 5 đến 10 triệu đồng đủ sức răn đe, song vẫn mang tính giáo dục hành vi, bởi đi kèm là biện pháp khắc phục như buộc xin lỗi công khai, buộc tham gia tư vấn. Thứ ba, quy định này giúp nhà trường và chính quyền cơ sở có căn cứ pháp lý để can thiệp sớm khi nhận thấy trẻ bị đặt trong lịch học “không còn vì lợi ích của trẻ”.

Tuy nhiên, bà Nga lưu ý, không nên hiểu quy định này là hình sự hóa quan hệ gia đình; cần nhấn mạnh tính có hệ thống và hậu quả thực tế của hành vi cưỡng ép. Ví dụ, ép học đến mức kiệt sức, cấm ngủ, cấm ăn, đe dọa hoặc nhục mạ khi không đạt thành tích - đó mới là hành vi vi phạm. Khi đó, Điều 40 của Nghị định 282 không xử phạt cha mẹ quan tâm hợp lý, mà xử lý những trường hợp lạm dụng quyền làm cha mẹ thành quyền cưỡng bức.

Để đảm bảo thực thi hiệu quả, bà Nga đề xuất xây dựng bộ tiêu chí nhận diện thống nhất cho cơ quan xử phạt và nhà trường. Về thời lượng: Lịch học dày đặc, kéo dài, thường xuyên vượt khuyến nghị theo độ tuổi (tham chiếu thời khóa biểu chính khóa, ngoại khóa và thời gian ngủ tối thiểu theo chuẩn y tế). Về phương thức: Có bằng chứng đe dọa, mắng nhiếc, bêu riếu, cô lập, phạt lao động.

Về hậu quả: Có ghi nhận của cơ quan y tế hoặc nhà trường về kiệt sức, suy nhược, trầm cảm, rối loạn lo âu, bỏ ăn, tự tổn hại. Về tính lặp lại: Hành vi diễn ra có hệ thống, kéo dài trong thời gian nhất định.

Về chứng cứ: Tiếp nhận thông tin từ giáo viên chủ nhiệm, tư vấn tâm lý học đường, tổ dân phố, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, kèm sổ liên lạc điện tử, biên bản làm việc, kết luận y tế.

Theo bà Nga, khi những tiêu chí này được áp dụng rõ ràng, Nghị định 282 không chỉ là công cụ xử phạt mà còn là khung hướng dẫn ứng xử văn minh trong gia đình. Bởi điều quan trọng nhất, như bà nhấn mạnh, là “nuôi con bằng tình yêu, không phải bằng áp lực”, để mỗi đứa trẻ được lớn lên trong sự tôn trọng và bình an.