G7 tìm con đường hòa bình cho Ukraine giữa áp lực và hoài nghi

Hội nghị Ngoại trưởng Nhóm G7 vừa được tổ chức tại Canada, trong bối cảnh các điểm nóng toàn cầu đang đan xen phức tạp: cuộc xung đột Nga-Ukraine bước sang năm thứ tư, tiến trình hòa bình tại Trung Đông gián đoạn, cùng những căng thẳng mới về hoạt động quân sự của Mỹ ở vùng Caribe đặt ra câu hỏi về giới hạn của luật pháp quốc tế.

Trong bức tranh ấy, G7 không chỉ bàn về cách thức khiến Nga ngồi vào bàn đàm phán, mà còn phải đối mặt với những vết nứt trong chính nội khối, nơi mỗi thành viên đang tìm kiếm vai trò riêng trong một trật tự thế giới biến động.

Mục tiêu hòa bình và chiến lược gây sức ép

Theo Reuters, tuyên bố chung của G7 tái khẳng định mục tiêu “ngừng bắn ngay lập tức” ở Ukraine, đồng thời nhấn mạnh việc “gia tăng chi phí kinh tế cho Nga”. Sự song hành giữa hai thông điệp ấy phản ánh rõ cách tiếp cận “vừa ép, vừa mời” mà phương Tây theo đuổi: coi trừng phạt là công cụ gây sức ép buộc Nga thay đổi tính toán chiến lược, trong khi vẫn giữ ngỏ khả năng đối thoại. Tuy nhiên, sự song hành đó cũng thể hiện giới hạn của ngoại giao cưỡng bức, khi sức mạnh kinh tế và quân sự chưa chắc đã đủ để chuyển hóa thành nhượng bộ chính trị.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, trong vai trò đại diện cho chính quyền Tổng thống Donald Trump, tiếp tục khẳng định Washington “sẽ hợp tác với các đối tác để khuyến khích Nga theo đuổi ngoại giao”, song đồng thời lại thúc đẩy các đồng minh tăng cường viện trợ quân sự, đặc biệt là năng lực tên lửa tầm xa cho Kiev.

Giới quan sát cho rằng, đây là biểu hiện của “ngoại giao hai tầng”: đàm phán ở lời nói, răn đe trên thực địa. Nhưng mô hình này cũng khiến các tín hiệu hòa bình trở nên mờ nhạt, bởi Moscow khó có thể xem lời kêu gọi thương lượng là thiện chí trong khi vẫn phải đối phó với vòng trừng phạt mở rộng và chiến trường căng thẳng.

Với Liên minh châu Âu (EU), lập trường được thể hiện rõ qua tuyên bố của người đứng đầu chính sách đối ngoại Kaja Kallas: “Để có hòa bình, chúng ta phải gây thêm áp lực”. Quan điểm này cho thấy EU xem sức ép là điều kiện tiên quyết để đàm phán, thay vì là công cụ hỗ trợ cho đối thoại.

Tuy nhiên, chính cách nhìn đó lại đặt tiến trình hòa bình vào thế tiến thoái lưỡng nan: nếu sức ép tiếp tục leo thang, Nga khó nhượng bộ; nhưng nếu nới lỏng, G7 có nguy cơ bị xem là suy yếu ý chí. Trong bối cảnh ấy, hòa bình trở thành một biến số chiến lược, vừa được kêu gọi, vừa bị trì hoãn.

Thế khó của hòa bình: giữa nghi kỵ, lợi ích và sự lệch pha trong G7

Mặc dù các nước G7 tìm cách duy trì sự thống nhất, các cuộc họp tại Niagara đã cho thấy những rạn nứt âm ỉ giữa các thành viên. Pháp công khai chỉ trích hoạt động quân sự của Mỹ ở vùng Caribe, coi đó là hành vi vượt quá phạm vi tự vệ theo Hiến chương Liên Hợp Quốc.

Một số nước Nam Mỹ, như Colombia, tuyên bố ngừng chia sẻ thông tin tình báo với Mỹ cho đến khi nước này chấm dứt các vụ tấn công tàu thuyền nghi ngờ buôn ma túy. Những phản ứng này cho thấy vấn đề không chỉ nằm ở khía cạnh pháp lý, mà còn ở sự hoài nghi về tính “phổ quát” của luật quốc tế khi được diễn giải bởi một siêu cường.

Trong khi đó, bản thân Mỹ, dưới thời Tổng thống Trump, lại đang theo đuổi chính sách đối ngoại thực dụng hơn. Việc ông ủng hộ ngừng bắn “với các lực lượng hiện đang đồn trú”, tức là chấp nhận nguyên trạng chiến trường, phản ánh sự thay đổi trọng tâm từ “chiến thắng tuyệt đối” sang “hòa bình có kiểm soát”.

Với một chính quyền nhấn mạnh lợi ích quốc gia và giảm chi phí can dự, “hòa bình” ở Ukraine không còn đồng nghĩa với việc khôi phục toàn vẹn lãnh thổ cho Kiev, mà là một điểm cân bằng tạm thời đủ để Mỹ chuyển trọng tâm sang các hồ sơ khác.

Tuy nhiên, sự dao động trong lập trường Washington, khi lúc thì yêu cầu Ukraine sẵn sàng nhượng bộ, lúc lại cam kết hỗ trợ tái chiếm lãnh thổ, khiến các đồng minh châu Âu lúng túng, còn Kiev mất dần khả năng chủ động chính trị.

Thực tế, vai trò của Ukraine trong quá trình đàm phán đang thu hẹp. Dù Ngoại trưởng Andrii Sybiha tuyên bố “chúng tôi phải tiến lên để gây áp lực lên Nga”, mọi bước đi quan trọng đều được định hình bởi các nhà tài trợ phương Tây. Những gói viện trợ năng lượng, phòng không hay nhân đạo được công bố luân phiên từ Mỹ, Anh, Canada cho thấy Kiev vẫn là tâm điểm đồng cảm, nhưng không còn là trung tâm quyền lực trong tiến trình định đoạt hòa bình.

Khi các cuộc đàm phán được thảo luận chủ yếu giữa Washington, Moscow và các đối tác G7, vai trò của Ukraine dần chuyển từ “chủ thể” sang “đối tượng” của ngoại giao quốc tế.

Từ góc nhìn rộng hơn, G7 đang bị kẹt trong một vòng lặp chiến lược. Việc vừa trừng phạt, vừa kêu gọi đối thoại khiến thông điệp hòa bình mất tính nhất quán.

Nga tiếp tục bác bỏ đề xuất ngừng bắn, cáo buộc phương Tây “muốn hòa bình theo điều kiện của mình”. Trong khi đó, các thành viên G7 khác cũng đang chia rẽ về phương thức đạt được mục tiêu cuối cùng: Đức và Ý thận trọng hơn với mở rộng trừng phạt do lo ngại hệ lụy kinh tế; Nhật Bản chú trọng đến ổn định năng lượng; còn Canada muốn duy trì hình ảnh tiên phong trong bảo vệ luật pháp quốc tế. Kết quả là, “hòa bình Ukraine” trở thành một khái niệm linh hoạt, được mỗi quốc gia hiểu theo cách riêng.

Trong nền chính trị quyền lực hiện nay, hòa bình không còn thuần túy là kết quả của thiện chí, mà là sản phẩm của thế cân bằng lợi ích. Để tiến trình này có cơ hội, điều tiên quyết không phải là việc gia tăng trừng phạt hay viện trợ, mà là tái thiết lập niềm tin chiến lược, điều đang thiếu vắng nhất giữa Moscow và phương Tây. Khi cả hai bên đều xem đàm phán là công cụ để củng cố vị thế, chứ không phải để tìm lối thoát, mọi sáng kiến hòa giải đều khó có thể bền vững.

Cuộc họp G7 tại Canada, vì thế, vừa là biểu tượng của nỗ lực duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, vừa là minh chứng cho giới hạn của hệ thống đó trong thực tế quyền lực. Từ “ngừng bắn” đến “đàm phán hòa bình”, từ “trừng phạt” đến “áp lực ngoại giao”, mọi khái niệm đều xoay quanh một trục chính: ai có quyền định nghĩa hòa bình và ai đủ sức áp đặt nó.

Trong thế giới đang tái cấu trúc, khi niềm tin trở thành nguồn tài nguyên khan hiếm nhất, con đường tới hòa bình Ukraine, và rộng hơn, tới một trật tự quốc tế ổn định, có lẽ vẫn chỉ bắt đầu khi các bên chấp nhận rằng không ai có thể chiến thắng tuyệt đối trong một cuộc chiến không có người thắng.