Thí điểm sàn tài sản số: Không để 'coin rác' làm loãng sân chơi

Các chuyên gia cho rằng, khi sàn giao dịch tài sản số được cấp phép hoạt động, những đồng coin có vốn hóa lớn, thanh khoản cao và sở hữu cộng đồng nhà đầu tư đông đảo tại Việt Nam nên được ưu tiên niêm yết.

Ưu tiên tài sản có thanh khoản cao

Dự thảo Nghị quyết về thí điểm thị trường tài sản số và tiền số dự kiến trình lên cơ quan có thẩm quyền trong tháng 8 tới. Trong đó, việc cho phép thành lập sàn giao dịch tài sản số tại Việt Nam là một nội dung trọng tâm.

Ông Tô Trần Hòa - Phó Trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán (thuộc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Bộ Tài chính) cho biết, theo dự thảo cơ quan quản lý sẽ trao quyền chủ động cho tổ chức vận hành sàn trong việc lựa chọn tài sản số để niêm yết, tuy nhiên nên ưu tiên các loại tài sản có tính thanh khoản cao và được thị trường chấp nhận rộng rãi.

Hiện trên toàn cầu có hơn 19 triệu loại tiền số, theo dữ liệu từ CoinMarketCap. Bitcoin là đồng tiền số có vốn hóa lớn nhất (2.260 tỉ USD), tiếp theo là Ethereum, XRP, USDT, BNB...

Tại Việt Nam, ông Zane Nguyễn - CEO và đồng sáng lập Kyros Ventures cho rằng, việc lựa chọn tài sản niêm yết nên dựa trên các tiêu chí rõ ràng như: Thanh khoản, mức độ phổ biến.

“Dù mỗi ngày có hàng triệu token mới ra đời, nhưng chỉ một số ít đạt được khối lượng giao dịch đáng kể như Bitcoin, Ethereum hay USDT. Việc tạo ra hoặc làm giả tài sản mã hóa là điều rất dễ dàng. Việt Nam cần thận trọng, không nên chọn các token ít tên tuổi để niêm yết giai đoạn đầu”, vị chuyên gia chia sẻ.

Cùng quan điểm, ông Mai Huy Tuần - CEO SSI Digital nhấn mạnh, các tài sản số nên có dòng tiền minh bạch, ứng dụng thực tế cao và được nắm giữ bởi lượng người dùng lớn. Những token đã được niêm yết tại nhiều quốc gia, có vốn hóa và thanh khoản cao nên được cân nhắc ưu tiên. Ông Mai Huy Tuần lấy ví dụ: “Bitcoin hay Dogecoin có thanh khoản thấp, nhưng số người đầu tư nắm giữ lại rất lớn”.

Dữ liệu từ CoinMarketCap phiên 3/8 cho thấy, dù Bitcoin có vốn hóa khoảng 2.262 tỉ USD, nhưng khối lượng giao dịch trong 24 giờ chỉ chiếm khoảng 0,8% vốn hóa - tương đương 18 tỉ USD.

Ông Zane Nguyễn đề xuất, nên cho phép các doanh nghiệp vận hành sàn được tự lựa chọn tài sản số để thúc đẩy cạnh tranh thị trường, tương tự mô hình quốc tế. “Nếu được tự quyền chọn sản phẩm giao dịch, các sàn phải tự chịu trách nhiệm trước thị trường. Làm tốt thì nhà đầu tư đến, kém thì bị đào thải. Giấy phép không thể là lá chắn cho năng lực yếu”, ông Zane Nguyễn nói.

Luật Công nghiệp công nghệ số (có hiệu lực từ ngày 1/1/2026) sẽ lần đầu tiên cung cấp khung pháp lý cho tài sản số tại Việt Nam, giúp nhà đầu tư được bảo vệ trước các rủi ro tiềm ẩn.

Cảnh báo rủi ro

Theo số liệu từ CoinMarketCap, trên thế giới hiện có tới hơn 19 triệu loại tiền số, với tổng vốn hóa thị trường đạt khoảng 3.720 tỉ USD. Trong đó, Bitcoin chiếm ưu thế với mức vốn hóa khoảng 2.278 tỉ USD, tiếp theo là Ethereum, XRP, USDT, BNB...

Nhiều chuyên gia cho rằng, người dân sở hữu tiền số tại nước ngoài không bắt buộc phải chuyển tài sản về Việt Nam. Tuy nhiên, nếu phát sinh giao dịch mua bán hay trao đổi thì bắt buộc phải thực hiện trên các nền tảng đã được cấp phép trong nước. Bên cạnh đó, Crypto không phải là tài sản vật lý như vàng hay điện thoại để có thể chuyển dễ dàng về Việt Nam. Nó tồn tại trên nền tảng số, không biên giới.

Vì vậy, nhà đầu tư nên lưu ký tài sản số tại các tổ chức trong nước để được pháp luật bảo vệ. Lưu ký là hình thức chuyển tài sản (như vàng, tiền, chứng khoán...) cho một đơn vị có trách nhiệm (thường là ngân hàng hoặc trung tâm lưu ký) quản lý và hỗ trợ giao dịch.

Luật sư Diệp Năng Bình - Đoàn Luật sư TPHCM cho rằng, Việt Nam cần bộ tiêu chí minh bạch và chặt chẽ để lựa chọn tài sản số được phép giao dịch. Các yếu tố nên cân nhắc bao gồm tính thanh khoản, mức độ phổ biến và tương tự quy trình niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán.

“Ở giai đoạn đầu, nên tập trung vào những đồng tiền phổ biến, có vốn hóa lớn như Bitcoin, Ethereum. Những loại coin ít người giao dịch, đặc biệt là meme coin, tiềm ẩn nhiều rủi ro và chưa nên đưa vào danh mục”, ông Bình đề xuất.

Ông Bình cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng quy trình xác minh danh tính (KYC) để phòng chống rửa tiền.

Một số ý kiến khác cho rằng, để đưa một đồng coin vào giao dịch thử nghiệm, cần đảm bảo tiêu chí như: Vốn hóa cao, cộng đồng người dùng lớn, và đã có lịch sử hoạt động ổn định ít nhất 5 năm.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng lưu ý về việc phân loại rõ tài sản số để tránh tình trạng nhà đầu tư nhầm lẫn, dẫn đến bị lợi dụng, “lùa gà”.

Một khảo sát từ Công ty Truyền thông tài sản số Ivy tại Việt Nam cho thấy gần 50% nhà đầu tư có thu nhập dưới 500 USD/tháng bị thua lỗ khi tham gia thị trường tiền mã hóa. Không ít người còn nhầm lẫn giữa các loại tài sản, thậm chí đưa cả chứng khoán, vàng, bất động sản vào danh mục “tài sản số”.

Một số phân tích ban đầu từ Viện Nghiên cứu Phát triển Công nghệ Ngân hàng (Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TPHCM) cho thấy, dù Việt Nam đứng thứ hai thế giới về tỉ lệ người dân sở hữu tiền mã hóa (21,2%) nhưng vẫn tồn tại khoảng cách lớn giữa nhận thức chủ quan và kiến thức thực tế của nhà đầu tư.

Trước thực trạng này, các chuyên gia cho rằng, song song với việc thí điểm thị trường, Việt Nam cần tăng cường giáo dục tài chính, nâng cao nhận thức đầu tư, từ đó giúp người dân đưa ra quyết định sáng suốt và hạn chế rủi ro, lừa đảo.