Cuộc đua lập sàn tài sản số: Các công ty chứng khoán nhập cuộc

Từ hành lang pháp lý gỡ nút thắt đến mong muốn của các công ty chứng khoán

Trong nhiều năm, thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam phát triển mạnh nhưng thiếu hành lang pháp lý. Hàng triệu người tham gia, với giá trị giao dịch hằng năm ước tính hàng chục tỷ USD, song phần lớn lại diễn ra trên các sàn quốc tế như Binance, Bybit hay Upbit. Nhà nước không thể kiểm soát dòng tiền, thất thu thuế, còn nhà đầu tư đối diện rủi ro khi giao dịch ngoài tầm kiểm sát.

Điều này cũng tạo ra nghịch lý cho các CTCK trong nước. Với vai trò là trung gian tài chính được cấp phép, họ buộc phải đứng ngoài một thị trường sôi động mà bản thân lại nhìn thấy rõ tiềm năng. Không ít doanh nghiệp trong ngành từng bày tỏ mong muốn được tham gia, coi việc vận hành sàn giao dịch tài sản số là hướng đi tất yếu để đa dạng hóa nguồn thu và nắm bắt xu thế toàn cầu. Tuy nhiên, nguyện vọng đó chưa thể trở thành hiện thực khi thiếu hành lang pháp lý rõ ràng.

Ngày 9/9/2025 đánh dấu một bước ngoặt khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong 5 năm (Nghị quyết 05/NQ-CP). Cùng ngày, Thủ tướng ký Quyết định số 1946/QĐ-TTg triển khai thi hành Luật Công nghiệp công nghệ số 71/2025/QH15, được Quốc hội thông qua vào tháng 6/2025 và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Theo đó, tài sản số lần đầu tiên được đặt trong khuôn khổ pháp luật với cơ chế cấp phép, giám sát và tích hợp vào hệ thống tài chính quốc gia. Điều kiện cấp phép rất chặt chẽ: doanh nghiệp phải có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng bằng đồng Việt Nam; ít nhất 65% vốn do tổ chức nắm giữ, trong đó trên 35% đến từ tối thiểu hai định chế tài chính hoặc công nghệ; các tổ chức góp vốn phải có lãi hai năm liên tiếp và báo cáo tài chính được kiểm toán chấp thuận toàn phần; tỷ lệ sở hữu nước ngoài không quá 49%.

Hành lang pháp lý này vừa mở cơ hội phát triển minh bạch, vừa là “hàng rào kỹ thuật” để sàng lọc những doanh nghiệp đủ năng lực tài chính và quản trị. Với khối chứng khoán, đây là thời điểm để biến mong muốn thành hành động.

Doanh nghiệp chứng khoán nhập cuộc

Ngay trong giai đoạn Dự thảo Nghị quyết, một số CTCK đã chủ động thăm dò. Công ty Cổ phần Chứng khoán VIX (VIX) thành lập Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa VIX (VIXEX) với vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng. Công ty Cổ phần Chứng khoán Kỹ thương - Techcom Securities (TCBS), với pháp nhân vận hành sàn là TCEX - Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa Techcom, cũng nhanh chóng tăng vốn từ 3 tỷ đồng lên 101 tỷ đồng trong tháng 8/2025. Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI (SSI) chọn hướng đi gián tiếp hơn, thành lập SSID - Công ty Cổ phần Công nghệ số SSI, đồng thời hợp tác với Tether, U2U Network và Amazon Web Services (dịch vụ điện toán đám mây Amazon) để phát triển hạ tầng blockchain (chuỗi khối), điện toán đám mây và các ứng dụng tài chính số.

Những bước đi này phản ánh sự nhạy bén của các CTCK khi nhận diện sớm tiềm năng thị trường. Việc chuẩn bị từ trước giúp doanh nghiệp tích lũy kinh nghiệm và đặt nền móng để rút ngắn khoảng cách khi hành lang pháp lý chính thức có hiệu lực.

Gần đây nhất, sau khi Nghị quyết 05/NQ-CP được ban hành, Công ty Cổ phần Chứng khoán HD (HDS) đã công bố tờ trình lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản về phương án phát hành thêm 365,36 triệu cổ phần phổ thông cho cổ đông hiện hữu với giá 20.000 đồng/cổ phiếu. Nếu phát hành thành công, vốn điều lệ sẽ tăng từ 1.461,4 tỷ đồng lên gần 5.115 tỷ đồng, gấp 3,5 lần hiện tại.

Tổng số vốn huy động dự kiến hơn 7.300 tỷ đồng, trong đó khoảng 1.470 tỷ đồng sẽ được dành để góp vốn vào một doanh nghiệp mới mang tên dự kiến là Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa HD, khi đơn vị này nâng vốn điều lệ lên 10.000 tỷ đồng. Thời gian lấy ý kiến diễn ra từ ngày 23/9 đến 15h ngày 15/10/2025. Động thái này cho thấy HDS mới dừng ở bước lấy ý kiến cổ đông, trước khi có quyết định cuối cùng, nhưng cũng phản ánh sự chủ động và nhanh nhạy của công ty trong việc chuẩn bị nguồn lực ngay khi hành lang pháp lý vừa mở ra.

Cơ hội và thách thức trong giai đoạn thí điểm

Việc ban hành Nghị quyết 05/NQ-CP và Luật Công nghiệp công nghệ số không chỉ hợp pháp hóa tài sản mã hóa mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển của một thị trường mới. Với khối chứng khoán, đây là cơ hội để mở rộng hoạt động, tận dụng cộng đồng nhà đầu tư đông đảo vốn đã quen thuộc với tài sản số. Khi sàn trong nước được cấp phép, một phần dòng tiền sẽ quay về, bổ sung cho hệ thống tài chính và tạo thêm nguồn thu cho doanh nghiệp.

Sự tham gia vào lĩnh vực này cũng giúp CTCK đa dạng hóa hoạt động ngoài môi giới, tự doanh và cho vay ký quỹ (margin), đồng thời khẳng định vị thế cạnh tranh trong một ngành đang toàn cầu hóa mạnh mẽ. Những doanh nghiệp đi trước như VIX, TCBS/TCEX, SSI, cùng sự nhập cuộc nhanh của HDS, có thể định vị vai trò ngay từ giai đoạn thí điểm 5 năm.

Tuy vậy, thách thức cũng không ít. Điều kiện vốn tối thiểu 10.000 tỷ đồng và yêu cầu cơ cấu cổ đông chặt chẽ đồng nghĩa chỉ những công ty có tiềm lực tài chính mạnh mới đáp ứng được. Thêm vào đó, quản trị rủi ro là yếu tố then chốt, bởi thị trường tài sản số biến động mạnh, tiềm ẩn rủi ro công nghệ và an ninh mạng. Doanh nghiệp phải đầu tư đáng kể cho hệ thống giám sát, bảo mật, tuân thủ quy định phòng chống rửa tiền và bảo vệ nhà đầu tư.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều quốc gia trong khu vực có bối cảnh tương đồng cũng chọn cách đi từng bước. Philippines thí điểm cấp phép tại khu kinh tế đặc biệt Cagayan, vừa quản lý vừa thu hút đầu tư. Thái Lan quy định chặt chẽ về cấp phép cho sàn giao dịch và nhà cung cấp ví điện tử, yêu cầu báo cáo định kỳ. Indonesia coi tài sản số là hàng hóa được quản lý trước khi từng bước chuyển sang khung pháp lý tài chính.

Những bài học này cho thấy Việt Nam đang đi theo xu hướng chung: vừa thiết lập hành lang pháp lý để quản lý, vừa mở dư địa phát triển kinh tế số. Trong cuộc đua này, doanh nghiệp nào chuẩn bị sớm, có nền tảng vốn vững và chiến lược rõ ràng sẽ có lợi thế dẫn đầu, đồng thời góp phần định hình thị trường tài sản số Việt Nam trong giai đoạn thí điểm.