Vùng nguyên liệu đạt chuẩn: Nền tảng mở rộng xuất khẩu nông sản

5 vùng nguyên liệu đạt chuẩn

Sáng 19/12, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức hội nghị tổng kết Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2022 - 2025, theo Quyết định 1088/QĐ-BNN-KTHT. Sau 4 năm triển khai, 5 vùng nguyên liệu đạt chuẩn đã hình thành rõ nét, phát triển cả về diện tích và chất lượng, khẳng định xu hướng tổ chức lại sản xuất hướng tới nông nghiệp hàng hóa, cạnh tranh và bền vững.

Tổng diện tích vùng nguyên liệu hiện đạt gần 170.000 ha, tăng 20% so với trước khi triển khai, trong đó, diện tích liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp lên tới gần 121.000 ha, tăng mạnh so với mức 17.000 ha ban đầu. Hệ thống hạ tầng được nâng cấp đồng bộ với hơn 141 km đường giao thông, 9 cầu, 6 km kênh thủy lợi, 5 trạm bơm, 11 cống điều tiết cùng nhiều kho, sân bãi phục vụ bảo quản nông sản.

Về tổ chức sản xuất, 393 hợp tác xã tham gia vùng nguyên liệu, hơn 5.500 cán bộ và thành viên được tập huấn, ứng dụng phần mềm quản lý và truy xuất nguồn gốc. Các địa phương đã cấp và duy trì hàng trăm mã số vùng trồng, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu sang EU, Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, New Zealand. Chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ mở rộng lên hơn 90 chuỗi, với 27 doanh nghiệp tham gia, bao tiêu sản phẩm và hỗ trợ nông dân sản xuất theo tiêu chuẩn.

Hiệu quả kinh tế – xã hội được ghi nhận rõ rệt. Theo đó, chi phí logistics giảm 20 - 30%, năng suất tăng 10 - 15%, thu nhập nông dân tăng 5 - 10%/năm, tạo thêm 4.500 việc làm. Dự án cũng phát huy hiệu quả vốn đầu tư công, huy động hơn 2.500 tỷ đồng từ doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân, đạt tỷ lệ 1:5,8.

Đặc biệt, cơ sở pháp lý đã được nâng cấp từ dự án thí điểm lên chính sách thường xuyên, tạo điều kiện nhân rộng vùng nguyên liệu trong giai đoạn 2026 - 2030, trở thành nền tảng cho phát triển nông nghiệp hiện đại, liên kết bền vững và nâng cao giá trị xuất khẩu của Việt Nam.

Tiếp tục mở rộng và ổn định vùng nguyên liệu chủ lực

Phát biểu kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh, đề án thí điểm 2022 - 2025 đã hoàn thành nhiệm vụ lịch sử, tạo tiền đề cho các chương trình lớn hơn của Bộ như Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long nhằm phát triển cây lúa chủ lực, đảm bảo an ninh lương thực. Từ kết quả này, nhiều địa phương như Đồng Tháp đã triển khai vùng trồng chủ lực, nâng cao kỹ thuật và liên kết với doanh nghiệp để tăng hiệu quả sản xuất.

Theo Thứ trưởng, giai đoạn tới, các địa phương cần tiếp tục quan tâm và mở rộng đề án, tập trung vào cây trồng chủ lực, với ba nội dung trọng tâm.

Thứ nhất, hoàn thiện quy hoạch và diện tích với khoảng 160.000 ha dự án thí điểm cần được triển khai đồng bộ, đảm bảo hiệu quả cao.

Thứ hai, triển khai mã số vùng trồng, theo đó, hỗ trợ hợp tác xã và doanh nghiệp quản lý diện tích, phục vụ truy xuất nguồn gốc và xuất khẩu. Thứ ba, ứng dụng công nghệ số nhằm nâng cao hiệu quả quản trị, sản xuất, liên kết vùng trồng và kết nối thị trường.

Về hạ tầng, Bộ đã hỗ trợ hơn 400 tỷ đồng cho giao thông và thủy lợi, tạo hiệu quả gấp nhiều lần vốn đầu tư, chưa kể nguồn lực từ doanh nghiệp và hợp tác xã. Để bền vững, việc quản lý và thực hành canh tác theo tiêu chuẩn quốc tế và trong nước là cần thiết. Đồng thời, tiếp tục củng cố năng lực nông dân, mở rộng số lượng hợp tác xã tham gia và hoàn thiện các tiêu chuẩn sản xuất theo hướng GAP.

Thứ trưởng nhấn mạnh, an sinh xã hội là yếu tố không thể tách rời. Các chính sách bảo hiểm cây trồng, vật nuôi và hỗ trợ đời sống sẽ nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, gắn với tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Trong quan hệ với doanh nghiệp, vùng nguyên liệu đạt chuẩn giúp doanh nghiệp xác định rõ diện tích và nguồn gốc, yên tâm đầu tư mà không cần mua đất trực tiếp. Hợp tác xã và hạ tầng địa phương đảm bảo sản xuất, tạo chuỗi liên kết ổn định từ sản xuất đến xuất khẩu, đồng thời nâng cao giá trị thương hiệu nông sản.

Hiện, vùng nguyên liệu đã liên kết với hơn 23 doanh nghiệp và 300 hợp tác xã, tạo chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ bền vững. Thứ trưởng nhấn mạnh, việc mở rộng vùng nguyên liệu nên tập trung vào cây trồng chủ lực, dựa trên quy hoạch rõ ràng, không thể triển khai đại trà. Bộ và địa phương cần phối hợp chặt chẽ, phân rõ vai trò, tránh sai lệch trong quản lý và đầu tư.

Để tiếp nối thành công giai đoạn thí điểm, Thứ trưởng Trần Thanh Nam đề nghị xây dựng Đề án dài hạn 2026–2030, định hướng ổn định quy hoạch, nhân rộng vùng nguyên liệu, đồng bộ cơ chế, nội dung và triển khai với sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân.

Theo Thứ trưởng, việc xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn không chỉ tạo cơ sở để doanh nghiệp yên tâm đầu tư mà còn nâng cao giá trị xuất khẩu, bảo vệ thương hiệu nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Đồng thời, đề án dài hạn sẽ củng cố liên kết HTX, doanh nghiệp, nông dân, nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí, tăng năng suất và đảm bảo an sinh xã hội.

Mục tiêu là ổn định quy hoạch và xác định rõ cây trồng chủ lực, dựa trên cơ sở pháp lý đã được nâng cấp từ dự án thí điểm lên chính sách thường xuyên. Cơ chế phân cấp rõ ràng giúp địa phương chủ động triển khai, doanh nghiệp tập trung vào quản lý diện tích, sản xuất theo tiêu chuẩn, còn hạ tầng địa phương đảm bảo điều kiện sản xuất, tạo nền tảng bền vững cho phát triển nông nghiệp hiện đại.

“Đây là cơ hội để nhân rộng mô hình vùng nguyên liệu chuẩn, góp phần phát triển nông nghiệp hàng hóa, nâng cao giá trị xuất khẩu và đưa nông sản Việt Nam hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế trong những năm tới”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Đề án giai đoạn tới với mục tiêu mở rộng và phát triển các vùng nguyên liệu nông sản hàng hóa trên toàn quốc theo hướng bền vững, thân thiện với môi trường, đáp ứng tiêu chuẩn chế biến trong nước và xuất khẩu. Đề án ưu tiên các địa phương sở hữu vùng nguyên liệu chủ lực của quốc gia, vùng và những nơi có lợi thế cạnh tranh rõ rệt.