Quảng Ninh tiên phong trong 'cuộc đua' phát triển thương mại biên giới

Hạ tầng hiện đại, cải cách tiên phong

Nằm ở vị trí “cửa ngõ” của vùng Đông Bắc, tiếp giáp với tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) cùng đường biên giới trên bộ dài hơn 118km, tỉnh Quảng Ninh sở hữu hệ thống cửa khẩu đa dạng gồm Móng Cái, Hoành Mô - Đồng Văn, Bắc Phong Sinh và nhiều lối mở thương mại khác. Đây là nền tảng vững chắc để tỉnh phát triển kinh tế biên mậu, logistics, du lịch và dịch vụ xuyên biên giới.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Bùi Văn Khắng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh khẳng định: “Phát triển thương mại biên giới phải song hành với chuyển đổi số, hạ tầng xanh và hội nhập quốc tế sâu rộng. Chúng tôi hướng tới mô hình ‘một cửa khẩu - nhiều giá trị’, nơi xuất nhập khẩu không chỉ là hoạt động thương mại mà còn là nền tảng kết nối toàn cầu”.

Thực tế cho thấy, hoạt động xuất nhập khẩu qua địa bàn Quảng Ninh thời gian qua đạt nhiều kết quả ấn tượng. Tính đến giữa tháng 10/2025, các cửa khẩu của tỉnh đã tiếp nhận hơn 172.000 tờ khai, tổng kim ngạch đạt 16,8 tỷ USD, tăng 12,3% so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, có tới 80% doanh nghiệp làm thủ tục xuất nhập khẩu là doanh nghiệp ngoài tỉnh, chứng tỏ sức hút mạnh mẽ của Quảng Ninh trong môi trường kinh doanh minh bạch, thông thoáng.

Hệ thống hạ tầng cửa khẩu được đầu tư đồng bộ và bài bản. Tuyến cao tốc Vân Đồn - Móng Cái, quốc lộ 18, các cảng biển và bến cảng Vạn Ninh đang hình thành mạng lưới giao thông liên vùng, giúp giảm mạnh chi phí logistics. Bên cạnh đó, tỉnh đang triển khai Đề án cửa khẩu thông minh Móng Cái - Đông Hưng, ứng dụng công nghệ số trong quản lý hàng hóa, phương tiện và hành khách, hướng tới kết nối cơ sở dữ liệu hai bên biên giới.

Các sở, ngành của tỉnh Quảng Ninh cũng duy trì thường xuyên việc thông tin, cập nhật quy định mới về chính sách xuất nhập khẩu, các hiệp định thương mại tự do; hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng khi một số thị trường áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Trong 9 tháng năm 2025, Sở Công Thương Quảng Ninh đã hướng dẫn thủ tục xuất khẩu cho 52 doanh nghiệp với các sản phẩm mới như: Thủy sản, vải dệt kim, chè, đường hoa… sang các thị trường mới để hưởng ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại mà Việt Nam đã ký kết.

Công tác cải cách thủ tục hành chính cũng là điểm sáng nổi bật. Chỉ riêng tháng 10/2025, cơ quan Hải quan tỉnh đã xử lý gần 19.000 tờ khai, trị giá 1,5 tỷ USD; tỷ lệ luồng xanh đạt trên 64%, giảm đáng kể thời gian thông quan. Dịch vụ công trực tuyến HQ36a, eTax Mobile và hệ thống “một cửa ASEAN” giúp doanh nghiệp dễ dàng thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu, minh chứng cho nỗ lực số hóa của địa phương.

Ông Nguyễn Văn Hải, đại diện Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ xuất nhập khẩu Minh Hải, chia sẻ: “Nhờ hạ tầng cửa khẩu và logistics của Quảng Ninh được đầu tư đồng bộ, chúng tôi tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí vận chuyển. Các thủ tục được xử lý nhanh, cán bộ hải quan, biên phòng hỗ trợ tận tình, tạo niềm tin cho doanh nghiệp mở rộng thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc”.

Thương mại biên giới - Cơ hội lớn, thách thức không nhỏ

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, Quảng Ninh vẫn đang đối mặt với không ít thách thức trong hành trình trở thành “trung tâm logistics miền Bắc”. Một số lối mở, khu kiểm hóa còn hạn chế về diện tích; hoạt động thông quan ở một số cửa khẩu phụ phụ thuộc vào chính sách biên mậu phía Trung Quốc. Thêm vào đó, biến động thị trường quốc tế và các biện pháp phòng vệ thương mại của một số nước đang tạo áp lực lớn lên doanh nghiệp xuất khẩu.

Đại diện lãnh đạo Ban Quản lý cửa khẩu tỉnh Quảng Ninh cho biết: Ban luôn theo sát diễn biến chính sách biên mậu của nước bạn để chủ động thông tin cho doanh nghiệp, đồng thời phối hợp với các lực lượng tại chỗ nhằm tháo gỡ khó khăn, tránh ùn tắc và đảm bảo thông quan an toàn, nhanh chóng. Tuy nhiên, nhu cầu nâng cấp cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao là rất cấp thiết.

Theo kế hoạch, tỉnh sẽ đầu tư khoảng 130 tỷ đồng để cải tạo, nâng cấp các nhà kiểm soát liên ngành tại Bắc Luân 1, Bắc Luân 2, Hoành Mô, Bắc Phong Sinh, nhằm đáp ứng nhu cầu hoạt động gia tăng và nâng cao hình ảnh đối ngoại quốc gia tại khu vực biên giới.

Từ đầu năm 2025, thu ngân sách nhà nước từ hoạt động xuất nhập khẩu của Quảng Ninh đạt hơn 13.000 tỷ đồng, tăng mạnh ở nhóm hàng xăng dầu, vật liệu xây dựng, hàng tiêu dùng. Kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp trong tỉnh 9 tháng đạt 3,02 tỷ USD, tăng 17,5% so với cùng kỳ. Những con số này phản ánh sức bật của một nền kinh tế biên giới đang chuyển mình mạnh mẽ.

Từ một địa phương chủ yếu xuất khẩu hàng hóa tiểu ngạch, Quảng Ninh đã vươn lên trở thành hạt nhân phát triển thương mại biên giới quốc gia, tiên phong trong xây dựng mô hình cửa khẩu thông minh - hải quan số - logistics xanh.

Với quyết tâm đổi mới, tầm nhìn chiến lược và sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, Quảng Ninh đang hiện thực hóa khát vọng trở thành “trung tâm giao thương hiện đại, minh bạch và bền vững” của Việt Nam trên tuyến hành lang kinh tế Việt Nam - Trung Quốc - ASEAN.

Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030, Quảng Ninh trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa và logistics trọng điểm khu vực phía Bắc, với các hành lang thương mại kết nối Trung Quốc - ASEAN - Việt Nam. Để đạt mục tiêu đó, tỉnh xác định 5 nhóm giải pháp trọng tâm: Phát triển hạ tầng cửa khẩu đồng bộ, hiện đại; đẩy mạnh hợp tác song phương với Quảng Tây (Trung Quốc); cải cách thủ tục hải quan, tăng tỷ lệ thông quan điện tử; phát triển thương mại điện tử xuyên biên giới, logistics thông minh; thu hút đầu tư vào kho lạnh, chế biến nông sản, dịch vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu.