Công nghệ số giúp truy xuất, bảo vệ hàng xuất khẩu

Truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ blockchain

Trong bối cảnh thương mại quốc tế đang diễn biến phức tạp, các biện pháp kiểm soát xuất xứ hàng hóa của Hoa Kỳ ngày càng được siết chặt nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận, chuyển tải bất hợp pháp. Việt Nam, với vai trò là một "mắt xích" ngày càng quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, cũng đang trở thành đối tượng giám sát chặt chẽ từ phía hải quan Mỹ.

Công nghệ số không chỉ hỗ trợ truy xuất nguồn gốc mà còn giúp doanh nghiệp Việt tự bảo vệ trước các cuộc điều tra thương mại. Ảnh minh họa

Đáng chú ý, ngày 2/4/2025, Chính phủ Hoa Kỳ đã chính thức công bố áp dụng mức thuế đối ứng 46% đối với nhiều nhóm hàng xuất khẩu từ Việt Nam, bao gồm: thủy sản, dệt may, gỗ nội thất, vải, thép, cao su… Đây đều là những ngành hàng có kim ngạch lớn, đóng vai trò chủ lực trong cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam. Việc bị áp thuế cao đã tác động tức thì đến kế hoạch sản xuất, kinh doanh của nhiều doanh nghiệp trong nước, đồng thời tạo ra áp lực lớn trong việc chứng minh tính hợp pháp của xuất xứ hàng hóa.

Trong bối cảnh đó, công nghệ số phục vụ truy xuất nguồn gốc hàng hóa đang được chú ý như một giải pháp quan trọng nhằm bảo vệ doanh nghiệp và đảm bảo tính hợp pháp trong thương mại quốc tế. Một trong những công nghệ đang được triển khai tại Việt Nam là hệ thống DeepQR - một nền tảng ứng dụng blockchain để ghi nhận và xác thực hành trình sản phẩm, từ nguyên liệu đầu vào đến khâu tiêu dùng cuối cùng.

DeepQR hoạt động theo cơ chế bảo mật dữ liệu phân tán, trong đó mọi thông tin được mã hóa, đóng dấu thời gian và xác nhận bằng chữ ký số. Dữ liệu không thể bị chỉnh sửa sau khi được ghi nhận, giúp đảm bảo tính toàn vẹn và minh bạch trong quá trình sản xuất và vận chuyển hàng hóa. Mỗi công đoạn sản xuất trong chuỗi giá trị chỉ được tiếp tục khi hệ thống xác thực thông tin của công đoạn trước đó, tạo thành một chuỗi kiểm soát liền mạch.

Giảm rủi ro pháp lý, nâng cao năng lực cạnh tranh

Truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ số DeepQR không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp trong việc chuẩn bị hồ sơ xuất xứ một cách đầy đủ và chính xác, mà còn cho phép các cơ quan chức năng - đặc biệt là hải quan tại nước nhập khẩu - kiểm tra dữ liệu nhanh chóng, hạn chế tối đa nghi ngờ về gian lận thương mại. Việc tích hợp với hệ thống logistics và hải quan giúp tự động hóa quá trình cập nhật, đối chiếu thông tin và hỗ trợ công tác giám sát xuyên suốt hành trình của lô hàng.

Thực tế cho thấy, các vụ việc liên quan đến gian lận xuất xứ trong quá khứ, như trường hợp nhôm Trung Quốc được gắn nhãn “Made in Vietnam” để xuất khẩu sang Hoa Kỳ, đã khiến doanh nghiệp chịu thiệt hại nặng do bị áp thuế chống lẩn tránh ở mức rất cao. Nếu có hệ thống truy xuất rõ ràng ngay từ đầu, những rủi ro pháp lý và tài chính như vậy có thể được phòng ngừa.

Từ ngày 10/4/2025, 3 tháng tới được đánh giá là giai đoạn quan trọng trong chính sách thương mại của Mỹ với khu vực châu Á - Thái Bình Dương, với khả năng ban hành thêm các biện pháp điều tra và thuế đối kháng mới. Trong thời điểm nhạy cảm này, việc chủ động ứng dụng công nghệ số để chứng minh xuất xứ minh bạch sẽ là "chìa khóa" để bảo vệ thị phần xuất khẩu và hạn chế tác động tiêu cực từ các rào cản kỹ thuật.

Tuy nhiên, để các công nghệ như DeepQR thực sự phát huy hiệu quả, cần sự vào cuộc đồng bộ từ doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức đánh giá độc lập. Thiết lập quy chuẩn dữ liệu, đào tạo nhân lực và xây dựng hệ thống giám sát tin cậy sẽ là nền tảng để đảm bảo tính bền vững của các giải pháp công nghệ trong quản lý thương mại.