Cuộc khủng hoảng nợ đáng báo động ở Lào

Trung Quốc trở thành nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất ở Lào vào cuối năm 2013 và kể từ đó, sức ảnh hưởng của đất nước tỷ dân càng tăng mạnh hơn.

Phần lớn nợ công của nước này đều đến từ các thỏa thuận vay để xây dựng cơ sở hạ tầng theo Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Lào dùng nguồn vốn này để tài trợ cho các dự án đường sắt, đường cao tốc và đập thủy điện. Trong quá trình này, dự trữ ngoại hối của đất nước triệu voi cũng cạn kiệt. Trong năm nay, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính nợ công của Lào lên tới 122% GDP.

Khủng hoảng nợ diễn ra ngay khi giá thực phẩm và nhiên liệu trên toàn cầu leo thang, trong khi thị trường tiền tệ biến động mạnh. Trong bối cảnh đó, đồng Kip của Lào rơi xuống mức thấp kỷ lục so với USD, từ đó châm ngòi cho lạm phát leo thang.

Nhiều chuyên gia lo sợ đất nước này có thể đang trên bờ vực sụp đổ nếu khủng hoảng kinh tế vượt khỏi tầm kiểm soát.

Đối mặt với vấn đề, Chính phủ nước này đã triển khai một vài biện pháp để ổn định tình hình, bao gồm tăng lãi suất, phát hành trái phiếu và hợp tác với Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) về các hoạt động kiểm soát nợ. Ngoài ra, họ cũng giảm chi tiêu cho các dịch vụ quan trọng như giáo dục và y tế.

Tuy nhiên, các chuyên viên phân tích cảnh báo nếu không có thỏa thuận giảm nợ rõ ràng với Trung Quốc, những rắc rối tài chính của Lào sẽ khó mà thuyên giảm.

“Lào cần phải thương lượng về cách xử lý nợ với Trung Quốc (chẳng hạn như giảm nợ) và từ đó giúp họ trả nợ một cách bền vững”, Toshiro Nishizawa, Giáo sư chuyên về chính sách kinh tế tại Đại học Tokyo, chia sẻ.

Vị chuyên gia này nói thêm Trung Quốc có thể kéo dài thời gian trả nợ và giảm lãi suất hoặc họ có thể sử dụng các cách tiếp cận như giảm nợ để đổi lấy các cam kết về môi trường.

Liệu có thể giảm nợ?

Trước đó, Trung Quốc đã cho phép Lào hoãn trả nợ tạm thời trong giai đoạn 2020-2022. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB), các khoản nợ được trì hoãn thanh toán trong giai đoạn đó có giá trị tương đương 8% GDP Lào trong năm 2022. Tuy nhiên, sự hào phóng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có lẽ chỉ đến thế.

“Xét theo cách tiếp cận trước đó của Trung Quốc, họ có thể cho phép trì hoãn trả nợ trong ngắn hạn”, Mariza Cooray, Chuyên gia nghiên cứu và nhà kinh tế cấp cao tại Trung tâm Phát triển Ấn Độ-Thái Bình Dương của Viện Lowy, cho hay trong báo cáo công bố trong năm nay.

“Chẳng hạn như trường hợp của Sri Lanka và Zambia, Trung Quốc không sẵn lòng giảm nợ, dù có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy đây là điều cần thiết và có lợi cho tất cả các bên”, bà viết.

Vị chuyên gia này cho rằng “Trung Quốc cần nhanh chóng hỗ trợ nhiều hơn cho Lào”. Bởi lẽ ngăn chặn Lào vỡ nợ không chỉ tốt cho kinh tế của đất nước triệu voi, mà còn vì lợi ích cao nhất của Trung Quốc.

Mối quan hệ tốt giữa Trung Quốc và Lào cũng củng cố cho vị thế của Bắc Kinh ở Đông Nam Á trong bối cảnh Mỹ đang tăng sức ảnh hưởng tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình dương.

Hơn nữa, bà Nishizawa cho rằng các ngân hàng Trung Quốc không muốn ghi nhận các khoản nợ xấu cũng như không muốn Trung Quốc trở thành bên cho vay không đáng tin cậy trong mắt các quốc gia đang phát triển. “Trung Quốc không sẵn lòng và không thể để Lào vỡ nợ”, bà nói.

Lo ngại về bẩy nợ

Một số kênh truyền thông Lào cảnh báo về bẩy nợ, trong đó Bắc Kinh sẽ đổi nợ để lấy các cơ sở hạ tầng giá trị tại Lào nếu họ vỡ nợ hoặc không trả nợ đúng hạn.

Họ dẫn lại việc công ty năng lượng quốc doanh Électricité du Laos ký hợp đồng nhượng lại quyền kiểm soát cổ phần đa số tại một công ty mạng lưới điện cho một công ty Trung Quốc trong năm 2021.

Tuy vậy, một số chuyên gia đã phủ nhận quan điểm về bẩy nợ.

Hai nhà nghiên cứu Deborah Brautigam của viện Sáng kiến Nghiên cứu Châu Phi-Trung Quốc (CARI) và Meg Rithmire của Trường Kinh doanh Harvard chỉ ra: “Khi căng thẳng nợ xuất hiện, chúng tôi không thấy các ngân hàng Trung Quốc nỗ lực chiếm lấy tài sản. Thay vào đó, các quan chức Trung Quốc cố gắng phát triển các giải pháp phù hợp để giải quyết nợ nần và duy trì sự phát triển”.

Xét cho cùng, Lào phải đa dạng hóa các khoản đầu tư nước ngoài, nhưng trong bối cảnh kinh tế bất ổn, họ rất khó làm được điều này nếu không có thỏa thuận tái cấu trúc nợ.

“Quan trọng là họ phải đàm phán thành công về thỏa thuận nợ”, Pedro Martins, Chuyên gia kinh tế tại văn phòng Lào thuộc WB, cho biết. Ông cũng nói rõ Lào không chỉ phải đàm phán nợ với Trung Quốc mà còn là các chủ nợ khác, bao gồm một số định chế tài chính lớn.

Hiện Lào vẫn còn nhiều lựa chọn để giải quyết vấn đề nợ nần.

“Họ có thể cải tổ thuế, bao gồm giảm bớt các khoản miễn trừ thuế quá mức và tăng cường thu thuế”, Harumi Taguchi, Chuyên gia kinh tế tại S&P Global Market Intelligence, chia sẻ.

“Về phương diện chi tiêu, họ có thể thực hiện cải tổ về quản lý tài chính, bao gồm kiểm soát chặt các khoản thanh toán từ các doanh nghiệp quốc doanh và các khoản cho vay/bảo lãnh cho các doanh nghiệp quốc doanh”, bà nói.

Tăng cường hiệu quả trong chi tiêu, củng cố lĩnh vực tài chính và thúc đẩy môi trường kinh doanh, đồng thời cải thiện xuất khẩu là các giải pháp khác, Martins chia sẻ.