Bộ Tài chính đẩy mạnh chuyển đổi số, tạo nền tảng quản lý tài chính - ngân sách hiện đại

Từ ứng dụng công nghệ thông tin sang chuyển đổi số toàn diện

Điểm khác biệt căn bản của giai đoạn hiện nay nằm ở sự thay đổi tư duy. Nếu trước đây, công nghệ thông tin chủ yếu được xem là công cụ hỗ trợ nghiệp vụ, thì nay Bộ Tài chính xác định mục tiêu chuyển đổi số toàn diện, lấy dữ liệu và công nghệ số làm nền tảng cho quản lý và điều hành. Cách tiếp cận này thể hiện rõ qua việc thiết kế lại các quy trình quản lý, phục vụ và điều hành trong toàn ngành, gắn chặt với yêu cầu của Đề án 06, Nghị quyết số 57-NQ/TW và Chương trình chuyển đổi số quốc gia.

Sự chuyển mình về tư duy được hậu thuẫn bằng một hệ thống chính sách tương đối đồng bộ. Riêng trong năm 2025, Bộ Tài chính đã ban hành nhiều văn bản nền tảng như Kế hoạch chuyển đổi số sau sáp nhập, Quy chế an toàn thông tin mạng, Kiến trúc cơ sở dữ liệu quốc gia về tài chính phiên bản 2.0 và Khung kiến trúc Chính phủ số Bộ Tài chính phiên bản 4.0. Đây được xem là “xương sống” pháp lý, tạo hành lang để các đơn vị trong toàn ngành triển khai thống nhất, hạn chế tình trạng đầu tư manh mún, chồng chéo.

Một trong những lĩnh vực thể hiện rõ hiệu quả của chuyển đổi số là cải cách thủ tục hành chính. Hiện Bộ Tài chính đang quản lý 893 thủ tục hành chính, trong đó đã cung cấp 468 dịch vụ công trực tuyến toàn trình và 123 dịch vụ công trực tuyến một phần; đồng thời cung cấp 431 dịch vụ thông tin cho tổ chức, cá nhân. Việc tích hợp và khai thác các dịch vụ này trên Cổng Dịch vụ công quốc gia đã góp phần giảm đáng kể thời gian, chi phí cho người dân và doanh nghiệp.

Đáng chú ý, các dịch vụ công trực tuyến toàn trình của Bộ Tài chính hiện cho phép cá nhân đăng nhập, sử dụng bằng tài khoản định danh điện tử VNeID. Giải pháp này góp phần quan trọng vào việc đồng bộ hóa định danh số, hướng tới trải nghiệm “một lần đăng nhập - nhiều dịch vụ”, thay thế cách làm phân tán, mỗi hệ thống một tài khoản như trước đây.

Dữ liệu và hệ thống lõi làm trụ cột điều hành

Ở cấp độ điều hành vĩ mô, Bộ Tài chính đã ban hành bộ chỉ số phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành và xây dựng Trung tâm giám sát, điều hành thông minh (IOC) ngành Tài chính phiên bản 1.0. Trung tâm này cho phép khai thác dữ liệu từ nhiều lĩnh vực then chốt như thuế, hải quan, ngân sách nhà nước, đầu tư, đấu thầu và doanh nghiệp. Đáng chú ý, dữ liệu IOC của Bộ đã được chia sẻ vượt yêu cầu, nhiều hơn 17 chỉ tiêu so với quy định cho Trung tâm điều hành của Chính phủ và Trung tâm dữ liệu quốc gia.

Song song đó, Bộ Tài chính đã hoàn thành đưa vào khai thác 13 trong tổng số 16 cơ sở dữ liệu chuyên ngành, đồng thời đang xây dựng 3 cơ sở dữ liệu còn lại. Toàn bộ 16 cơ sở dữ liệu chuyên ngành đã được rà soát, khảo sát hiện trạng và cập nhật theo yêu cầu của Bộ Công an, tạo nền tảng quan trọng cho việc kết nối, chia sẻ dữ liệu liên ngành.

Ở tầng hệ thống lõi, ngành Tài chính hiện vận hành một hệ sinh thái công nghệ quy mô lớn, bao phủ hầu hết các lĩnh vực quản lý nhà nước. Nổi bật là các hệ thống quản lý thuế tập trung (TMS), dịch vụ thuế điện tử (eTax), hóa đơn điện tử, thông quan tự động VNACCS/VCIS, hệ thống một cửa quốc gia và một cửa ASEAN, TABMIS của Kho bạc Nhà nước, cùng các hệ thống chuyên ngành về chứng khoán, đấu thầu, đăng ký doanh nghiệp, đầu tư và thống kê.

Kiến tạo lộ trình chuyển đổi số đến năm 2030

Bên cạnh kết quả đạt được, quy mô quản lý lớn và phạm vi hoạt động trải dài cũng đặt ra nhiều thách thức cho quá trình chuyển đổi số của Bộ Tài chính. Nhiều nền tảng công nghệ cốt lõi như TABMIS, VNACCS/VCIS hay TMS được triển khai hơn một thập kỷ qua đã bộc lộ hạn chế về công nghệ, khả năng mở rộng và chi phí bảo trì. Hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm trung tâm dữ liệu và thiết bị mạng, phần lớn được đầu tư từ nhiều năm trước, nay đã khai thác gần hết công suất, trong khi yêu cầu về tích hợp dữ liệu, xử lý thông tin lớn và bảo đảm an toàn, an ninh mạng ngày càng cao.

Những khó khăn này còn xuất phát từ đặc thù quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, với hệ thống tổ chức trải dài từ trung ương đến 34 tỉnh, thành phố và hàng nghìn đơn vị cơ sở. Cơ chế, chính sách công nghệ thông tin dù đã cải thiện nhưng vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ, đặc biệt trong việc thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao về dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và an toàn thông tin.

Trước thực tế đó, Bộ Tài chính đã xác lập lộ trình chuyển đổi số đến năm 2030 với ba giai đoạn rõ ràng. Giai đoạn 2025-2026 tập trung hoàn thiện hạ tầng, nền tảng lõi, chuẩn hóa và tích hợp dữ liệu. Giai đoạn 2027-2028 đẩy mạnh xây dựng các nền tảng nghiệp vụ chuyên ngành, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu lớn. Đến giai đoạn 2029-2030, trọng tâm là khai thác dữ liệu toàn diện, cung cấp các dịch vụ số thông minh, liền mạch.

Với hành lang pháp lý từng bước hoàn thiện, hệ thống công nghệ được nâng cấp theo lộ trình và định hướng phát triển rõ ràng đến năm 2030, chuyển đổi số đang dần trở thành trụ cột trong hiện đại hóa quản lý tài chính - ngân sách. Cách tiếp cận dựa trên dữ liệu và công nghệ giúp Bộ Tài chính nâng cao hiệu quả điều hành, tăng tính minh bạch, cải thiện chất lượng phục vụ, đồng thời tạo nền tảng bền vững cho phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.