Cánh tay nối dài, giúp người dân vùng cao thụ hưởng lợi ích từ công nghệ số

*Đưa dịch vụ công đến người dân

Tại xã miền núi Yên Na, việc triển khai chính quyền địa phương 2 cấp và vận hành Trung tâm phục vụ Hành chính công đối diện với nhiều thách thức. Tuy nhiên, sự chủ động chuẩn bị và phát huy tối đa hoạt động của Tổ chuyển đổi số cộng đồng ở địa phương đã góp phần đưa dịch vụ công đến gần dân hơn. Tổ chuyển đổi số đóng vai trò là "cầu nối" quan trọng, giúp người dân miền núi, nơi còn nhiều người chưa quen với công nghệ và thủ tục hành chính mới, tiếp cận dễ dàng hơn với dịch vụ công trực tuyến.

Tại bản Văng Cuộm (xã Yên Na) – bản người dân tộc Thái, người dân nơi đây, đặc biệt là những người lớn tuổi chưa quen với thủ tục hành chính hiện đại trên điện thoại thông minh, vẫn còn lóng ngóng và ngại ngùng. Cán bộ của Tổ chuyển đổi số cộng đồng như chị Lô Thị Được đã chủ động "cầm tay chỉ việc", hướng dẫn người dân thực hiện các bước kê khai, giúp họ hiểu quy trình thủ tục hành chính mới.

Bà Vi Thị Tím ở bản Văng Cuộm, một người chưa từng tiếp cận các thủ tục hành chính trên điện thoại rất yên tâm khi được chỉ dẫn từng bước và vui vẻ ra về sau khi hoàn thành thủ tục với sự hướng dẫn tỉ mỉ của cán bộ Tổ chuyển đổi số cộng đồng xã.

Ông Thái Lương Thiện, Chủ tịch UBND xã Yên Na cho biết: “Các tổ viên không ngại khó khăn, không quản ngày nghỉ hay thời tiết bất lợi, về tận thôn bản để tuyên truyền, hướng dẫn người dân cách sử dụng điện thoại thông minh để truy cập và thực hiện các bước kê khai trên Cổng Dịch vụ công quốc gia. Nhờ đó, người dân dần làm quen, mạnh dạn hơn với thủ tục hành chính mới, hiện đại. Điều đáng nói là sự đồng lòng, đoàn kết, nỗ lực của cán bộ và sự hỗ trợ của các tổ chuyển đổi số là kết quả lớn nhất giúp các xã vùng cao vượt qua khó khăn về thiếu thốn nhân sự, điều kiện làm việc để hoàn thành tốt nhiệm vụ”.

Tổ chuyển đổi số cộng đồng là một mô hình tự nguyện, hoạt động dưới sự chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương với các thành viên là những hạt nhân tiêu biểu, am hiểu công nghệ. Thông thường, Tổ có từ 2-5 thành viên ở mỗi thôn/bản.

Với nhiệm vụ "Đi từng ngõ, gõ từng nhà, hướng dẫn từng người", các thành viên của tổ trực tiếp hướng dẫn người dân tạo tài khoản, nộp hồ sơ trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia, sử dụng ứng dụng VNeID để định danh điện tử. Việc này đặc biệt quan trọng giúp người dân miền núi tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại (thay vì phải xuống trung tâm xã) khi thực hiện các thủ tục hành chính như đăng ký khai sinh, đăng ký kết hôn, cấp đổi giấy phép lái xe... Cùng với đó, họ hướng dẫn cài đặt, sử dụng các ứng dụng phục vụ công tác điều hành và thông tin của địa phương, giúp thông tin từ cấp xã đến người dân nhanh chóng, chính xác.

Không những thế, Tổ chuyển đổi số cộng đồng còn mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp cho người dân, đặc biệt với người làm du lịch sinh thái, nông nghiệp. Với lợi thế về du lịch cộng đồng và nghề dệt thổ cẩm truyền thống, trồng chè, cam..., xã Môn Sơn đã chỉ đạo các thành viên Tổ chuyển đổi số cộng đồng hỗ trợ người dân, hợp tác xã chụp ảnh, quay video, viết mô tả sản phẩm để quảng bá trên các trang mạng xã hội nhằm để du khách biết đến sản phẩm của địa phương nhiều hơn.

Ông Phạm Mạnh Hùng, Chủ tịch UBND xã Môn Sơn thông tin: “Chúng tôi khuyến khích và hỗ trợ người dân quay các video ngắn giới thiệu quy trình trồng trọt, thu hoạch, chế biến (cam, chè…), dệt thổ cẩm, homestay để tạo sự tin cậy và thu hút tương tác. Địa phương cũng nghiên cứu tiến tới hướng dẫn kỹ năng cơ bản để người dân tự tin livestream bán hàng, giới thiệu sản phẩm trực tiếp đến người tiêu dùng, hỗ trợ người dân bản địa tạo hồ sơ trên Google Maps, đăng tải thông tin du lịch cộng đồng, giúp du khách dễ dàng tìm thấy điểm bán hàng, trải nghiệm tại bản”.

*Xây dựng “cầu nối số” vững chắc

Hiện nay, việc chuyển đổi số ở miền núi Nghệ An vẫn đối mặt với nhiều rào cản do hạ tầng viễn thông chưa đồng đều, người dân thiếu thiết bị thông minh và kỹ năng sử dụng ứng dụng số, giao diện dịch vụ công trực tuyến còn phức tạp, chưa được "bản địa hóa" (đơn giản hóa hoặc tích hợp ngôn ngữ địa phương). Thiếu lực lượng "tiền tuyến" cũng là cản trở, vì vậy cần một đội ngũ am hiểu công nghệ, có uy tín và gần gũi với người dân để trực tiếp hỗ trợ, tạo niềm tin.

Để mô hình Tổ chuyển đổi số cộng đồng thực sự trở thành động lực chuyển đổi số ở miền núi, nhiều địa phương ở miền núi Nghệ An đã và đang triển khai các giải pháp đồng bộ và tập trung vào đặc thù địa phương. Các địa phương tiếp tục kiện toàn và đưa các tổ chuyển đổi số hoạt động tích cực hơn nữa, đảm bảo có sự phân công phụ trách rõ ràng từ lãnh đạo xã; thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng số và nghiệp vụ cải cách hành chính cho các tổ viên, giúp họ nắm vững quy trình mới và cách xử lý các tình huống phức tạp khi hướng dẫn người dân.

Nhiều địa phương cũng nghiên cứu và đề xuất tỉnh có cơ chế động viên, hỗ trợ kịp thời về vật chất và tinh thần đối với các thành viên tổ chuyển đổi số vì họ đã nỗ lực làm việc không quản ngày nghỉ, không quản thời tiết bất lợi; trang bị đầy đủ hơn các điều kiện làm việc, sinh hoạt thiết yếu, đặc biệt cho những cán bộ làm việc xa nhà.

Ông Lô Khăm Kha, Chủ tịch UBND xã Nga My chia sẻ: Thời gian tới, xã tiếp tục vận dụng kinh nghiệm của các cán bộ năng động, có kỹ năng chuyên môn vững chắc tại Trung tâm Phục vụ Hành chính công để hỗ trợ các tổ chuyển đổi số trong công tác chuyên môn; tổ chức tập huấn chuyên sâu, định kỳ theo chu kỳ nông sản/kinh tế, tập trung vào các kỹ năng bán hàng, marketing số và bảo mật thông tin cho cán bộ của Tổ để phục vụ người dân tốt hơn.

Trước thực trạng thiếu cán bộ như hiện nay, tỉnh ưu tiên người trẻ tuổi, cán bộ đoàn, giáo viên, hoặc người có uy tín trong cộng đồng (như già làng, trưởng bản biết chữ và có sử dụng smartphone) để đào tạo, trong đó, chú trọng đào tạo vào thực hiện những dịch vụ thiết yếu nhất.

Ông Lê Hồng Thái, Chủ tịch UBND xã Nhôn Mai đề xuất, cần tập trung phát triển các ứng dụng chuyên biệt phục vụ nhu cầu đặc thù của miền núi như ứng dụng theo dõi thời tiết khí hậu, cảnh báo thiên tai (sạt lở, lũ quét), tra cứu giá nông sản địa phương... Bên cạnh đó, các ứng dụng, cổng thông tin cần được thiết kế với giao diện đơn giản, dễ thao tác và có thể tích hợp chức năng hỗ trợ đa ngôn ngữ dân tộc để Tổ chuyển đổi số cộng đồng dễ dàng truyền tải.

Các doanh nghiệp viễn thông cần đảm bảo hạ tầng 4G/5G và cáp quang được mở rộng, ổn định đến từng thôn bản, đặc biệt hỗ trợ các gói cước internet giá rẻ, phù hợp với điều kiện kinh tế của người dân miền núi.

Chính quyền cấp xã cần định kỳ kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động của Tổ chuyển đổi số cộng đồng thông qua các chỉ số cụ thể (số lượng người dân cài đặt VNeID, số hồ sơ trực tuyến thành công, số lượng sản phẩm đưa lên sàn thương mại điện tử), từ đó có điều chỉnh và hỗ trợ kịp thời.

Tổ công nghệ số cộng đồng không chỉ là một mô hình hỗ trợ kỹ thuật, mà còn là chiến lược phát triển nhân lực số tại chỗ và một phương thức truyền thông, vận động hiệu quả nhất cho công cuộc chuyển đổi số ở vùng khó khăn. Bằng cách trang bị cho mỗi thôn, bản những hạt nhân công nghệ tâm huyết, Nghệ An đang xây dựng những "cầu nối số" vững chắc, giúp người dân miền núi vượt qua rào cản địa lý, kỹ thuật, hòa nhập vào dòng chảy của nền kinh tế số và xã hội số./.

Bích Huệ