Ngân hàng Thế giới có quyết định lịch sử với năng lượng hạt nhân

Động lực mới cho các quốc gia đang phát triển

Sau hơn một thập kỷ duy trì chính sách không hỗ trợ tài chính cho các dự án năng lượng hạt nhân, Ngân hàng Thế giới (WB) đã chính thức thay đổi lập trường. Quyết định này không chỉ đánh dấu sự trở lại của tổ chức tài chính đa phương lớn nhất thế giới trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử mà còn được kỳ vọng tạo ra bước ngoặt cho các nước đang phát triển trong nỗ lực đảm bảo an ninh năng lượng và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Theo các hãng tin Bloomberg và Financial Times, Chủ tịch WB Ajay Banga đã gửi thông báo nội bộ tới toàn thể nhân viên, khẳng định WB sẽ bắt đầu "tái gia nhập lĩnh vực năng lượng hạt nhân". Động thái này sẽ được thực hiện thông qua hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), nhằm tận dụng chuyên môn và tiêu chuẩn an toàn quốc tế của tổ chức này để bảo đảm hiệu quả và an toàn trong các chương trình đầu tư.

Thông báo nêu rõ, WB sẽ hỗ trợ các quốc gia đã sở hữu lò phản ứng hạt nhân trong việc kéo dài vòng đời vận hành, đồng thời cung cấp vốn cho các chương trình nâng cấp lưới điện và phát triển cơ sở hạ tầng liên quan. Bên cạnh đó, một trong những hướng đi trọng tâm là thúc đẩy phát triển công nghệ lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR), vốn đang được xem là giải pháp đột phá giúp giảm thiểu chi phí, rút ngắn thời gian triển khai và tăng tính linh hoạt trong vận hành.

Từ nhiều năm qua, năng lượng hạt nhân đã được cộng đồng quốc tế công nhận là một trong những nguồn cung điện nền ổn định, ít phát thải carbon và có tiềm năng lớn trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Tuy nhiên, việc tiếp cận tài chính cho các dự án hạt nhân tại nhiều quốc gia đang phát triển gặp không ít rào cản, do lo ngại về chi phí đầu tư ban đầu, độ phức tạp trong quản lý và yếu tố an toàn. Chính vì thế, quyết định mới từ WB được xem là tín hiệu quan trọng mang tính khơi thông dòng vốn quốc tế vào lĩnh vực này.

Chủ tịch Banga cho biết, ông đã đề xuất hội đồng quản trị WB xem xét lại chính sách hạn chế tài trợ điện hạt nhân từ đầu năm 2025, với lý do công nghệ này có thể trở thành lựa chọn phù hợp về môi trường và hiệu quả chi phí cho các quốc gia thu nhập thấp. Tháng 3 năm nay, ông xác nhận rằng hội đồng quản trị đã nhất trí đưa nội dung này vào chương trình nghị sự và đồng thuận mở rộng phạm vi thảo luận trong chính sách năng lượng tổng thể của WB, dự kiến công bố vào tháng 6/2026.

Cơ hội thay đổi cục diện năng lượng cho các nước mới nổi

Thực tế, nhiều quốc gia đã và đang bày tỏ mong muốn tìm kiếm nguồn tài chính quốc tế nhằm phát triển các dự án điện hạt nhân hiện đại, phục vụ nhu cầu điện tăng cao và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Tại Hội nghị Viện Tài chính Quốc tế tổ chức vào tháng 4/2025, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hoa Kỳ Scott Bessent đánh giá cao bước tiến của WB. Ông nhấn mạnh rằng việc WB bắt đầu dỡ bỏ các rào cản đối với điện hạt nhân có thể "cách mạng hóa nguồn cung năng lượng cho nhiều thị trường mới nổi". Theo ông, WB nên tiến xa hơn trong việc mở rộng quyền tiếp cận các công nghệ phát điện giá rẻ, đáng tin cậy và thân thiện môi trường cho các nước thành viên.

Ngoài ra, các tổ chức quốc tế chuyên ngành như Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã không ngừng kêu gọi cộng đồng tài chính toàn cầu, bao gồm cả WB, cân nhắc nghiêm túc hơn về vai trò của điện hạt nhân trong bức tranh năng lượng toàn cầu. Tổng giám đốc IAEA, ông Rafael Grossi, từng nhiều lần nhấn mạnh rằng các thể chế tài chính cần thích ứng với thực tế thị trường, nơi nhu cầu về điện hạt nhân đang tăng mạnh.

Các chuyên gia trong ngành cũng đánh giá cao tác động lan tỏa của chính sách mới từ WB. Bà Elina Teplinsky, trưởng nhóm năng lượng tại hãng luật Pillsbury Winthrop Shaw Pittman, nhận định trong một bài viết rằng quyết định của WB có thể thay đổi nhận thức công chúng toàn cầu về năng lượng hạt nhân, đồng thời tạo đòn bẩy để các ngân hàng phát triển khu vực như: Ngân hàng Phát triển Châu Á, Ngân hàng Phát triển Châu Phi hay Ngân hàng Phát triển Mỹ Latinh xem xét các cơ chế tài trợ mới cho loại hình năng lượng này.

Mặc dù WB chỉ từng một lần tài trợ cho một dự án hạt nhân duy nhất, nhà máy điện Garigliano tại Ý năm 1959, nhưng ảnh hưởng biểu tượng của tổ chức này lại rất lớn. Trong bối cảnh hiện nay, việc WB mở cửa trở lại với lĩnh vực hạt nhân không chỉ là một thay đổi về mặt chính sách, mà còn mang ý nghĩa định hướng cho tương lai đầu tư toàn cầu trong lĩnh vực năng lượng sạch.

Từ năm 2013, WB từng ban hành chính sách dừng tài trợ toàn bộ cho điện hạt nhân, phản ánh quan ngại toàn cầu thời điểm đó sau sự cố Fukushima năm 2011. Tuy nhiên, hơn một thập kỷ đã trôi qua, công nghệ hạt nhân đã phát triển nhanh chóng, với tiêu chuẩn an toàn được nâng cao, mô hình thiết kế linh hoạt hơn và đặc biệt là sự xuất hiện của các lò phản ứng mô-đun nhỏ với chi phí và rủi ro vận hành thấp hơn.

Trong bối cảnh toàn cầu cùng hướng đến mục tiêu trung hòa carbon vào giữa thế kỷ, vai trò của điện hạt nhân một lần nữa trở nên nổi bật như một giải pháp năng lượng vừa sạch, vừa ổn định. Việc Ngân hàng Thế giới thay đổi lập trường được kỳ vọng sẽ tạo ra nguồn lực tài chính đáng kể cho các quốc gia thu nhập trung bình và thấp vốn đang khát khao hiện đại hóa hệ thống năng lượng mà không làm gia tăng phát thải nhà kính.

Chuyển động mới từ WB không chỉ mở ra cánh cửa cho ngành công nghiệp hạt nhân toàn cầu, mà còn củng cố vị thế của năng lượng hạt nhân như một phần quan trọng trong chiến lược phát triển năng lượng bền vững và công bằng cho toàn thế giới.