Lý do siêu dự án năng lượng mặt trời Ivanpah thất bại?

Sắp đóng cửa nhà máy

Từ xa, nhà máy năng lượng mặt trời Ivanpah trông như một hồ nước lấp lánh giữa sa mạc Mojave khắc nghiệt. Đến gần hơn là một công trình đồ sộ, kỳ lạ với hàng trăm nghìn tấm gương khổng lồ chĩa thẳng vào ba tòa tháp cao vút, thậm chí còn cao hơn cả tượng Nữ thần Tự do.

Khi nhà máy này đi vào hoạt động gần biên giới California-Nevada vào đầu năm 2014, nó được ca ngợi là tương lai của năng lượng mặt trời. Vậy mà chỉ hơn một thập kỷ sau, tương lai ấy đang dần khép lại.

Đồng sở hữu của nhà máy, Công ty NRG Energy đã tuyên bố vào tháng 1 rằng họ sẽ hủy bỏ các hợp đồng với các công ty điện lực. Theo đó, nếu được cơ quan quản lý chấp thuận, nhà máy sẽ bắt đầu đóng cửa vào đầu năm 2026, chuẩn bị cho việc tái sử dụng địa điểm này cho một loại hình năng lượng mặt trời mới.

Đối với một số người, Ivanpah giờ đây như một tượng đài xa xỉ về sự lãng phí tiền thuế và gây tổn hại cho môi trường. Các tổ chức hoạt động vì môi trường từ lâu đã chỉ trích nhà máy vì tác động của nó đến động vật hoang dã ở sa mạc. Nhưng với những người khác, những thất bại như thế này là một phần tất yếu trong cuộc đua tìm ra giải pháp tối ưu cho quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Khi Ivanpah mới ra đời, công nghệ tạo ra năng lượng mặt trời được xem là một phát minh đầy hứa hẹn. Nó hoạt động bằng cách dùng hàng trăm ngàn tấm gương (gọi là heliostat) được máy tính điều khiển để hướng ánh nắng mặt trời vào ba tòa tháp cao chót vót. Trên đỉnh mỗi tháp có một hệ thống nồi hơi chứa nước. Ánh nắng mặt trời được tập trung với cường độ cực lớn, làm nước bốc hơi và tạo ra luồng hơi nước để quay các tuabin. Từ đó tạo ra điện.

Điểm đặc biệt của công nghệ này là có thể tích trữ nhiệt, giúp nhà máy sản xuất điện ngay cả vào ban đêm hoặc khi trời không nắng mà không cần dùng đến pin.

Dự án này đã nhận được sự ủng hộ từ chính phủ với khoản bảo lãnh cho vay trị giá 1,6 tỷ USD từ Bộ Năng lượng Hoa Kỳ, và các công ty điện lực Pacific Gas & Electric Company và Southern California Edison. Cả hai đều ký kết các thỏa thuận dài hạn để mua điện của Ivanpah.

Năm 2014, nhà máy bắt đầu hoạt động thương mại với tư cách là nhà máy năng lượng mặt trời nhiệt lớn nhất thế giới, trải rộng trên khoảng 13 km2 sa mạc liên bang.

"Dự án này là một biểu tượng của sự tiến bộ thú vị mà chúng ta đang thấy trên toàn ngành", Bộ trưởng Năng lượng khi đó, ông Ernest Moniz, cho biết trong một buổi lễ khánh thành tại nhà máy vào tháng 2 năm 2014.

Điều gì đã xảy ra?

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến "cái chết" của nhà máy Ivanpah. Đầu tiên, công nghệ này quá phức tạp và chưa bao giờ hoạt động tốt như dự định, theo Jenny Chase, một nhà phân tích năng lượng mặt trời tại BloombergNEF.

Việc vận hành nhà máy gặp nhiều khó khăn do phải kết hợp các bộ phận cơ khí phức tạp với việc theo dõi mặt trời chính xác. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất là công nghệ pin mặt trời (quang điện) đã trở nên quá rẻ, khiến Ivanpah trở nên lạc hậu.

Một phát ngôn viên của NRG cho biết giá cả cạnh tranh khi các thỏa thuận mua bán điện được ký kết vào năm 2009. Nhưng theo thời gian, nhiều loại công nghệ năng lượng mặt trời xuất hiện hiệu quả hơn, tiết kiệm chi phí hơn và linh hoạt hơn.

Dự kiến năm 2026, nhà máy Ivanpah sẽ dần ngừng hoạt động, nhường chỗ cho một dự án năng lượng mới tiềm năng. Ảnh Getty Images

Vào tháng 1, NRG đã hoàn tất các cuộc đàm phán với PG&E để chấm dứt các thỏa thuận mua bán điện lẽ ra sẽ kết thúc vào năm 2039. “Điều này sẽ mang lại khoản tiết kiệm đáng kể cho những người trả tiền điện ở California”, phát ngôn viên của công ty cho biết.

Những người chỉ trích cho rằng Ivanpah là một sai lầm lớn, gây lãng phí tiền bạc và phá hủy môi trường sống, đặc biệt là loài rùa sa mạc. Thêm vào đó, nhiều chim đã bị chết do nhiệt từ các tấm gương.

Một số người còn cho rằng Ivanpah là bằng chứng cho thấy chính phủ không nên đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, các chuyên gia lại cho rằng cần đầu tư đa dạng vì không ai có thể đoán trước công nghệ nào sẽ thành công nhất.

Ông Kenneth Gillingham, giáo sư kinh tế tại Trường Môi trường Yale, cho biết: "Tôi không ngạc nhiên khi một số công nghệ bị thay thế, miễn là sự đổi mới tiếp tục diễn ra”, ông nói với CNN.